'De intellectuele verleiding' is een prettig leesbare en heldere uitwerking van het liberale perspectief op een aantal actuele onderwerpen. Het boek bestaat uit drie delen, die afzonderlijk te lezen zijn. In het eerste deel bespreekt Frits Bolkestein in vogelvlucht een aantal belangrijke denkrichtingen over economie, individu en maatschappij uit de 18e en 19e eeuw. Het tweede deel gaat over ontwikkelingen in de 20e eeuw. Hierin komt vooral de bijdrage van intellectuelen aan de opkomst van het fascisme, het nationaal socialisme en het communisme aan bod. Het laatste deel omvat actuele thema's zoals de Europese Unie, het multiculturalisme, ontwikkelingshulp en de erfenis van de jaren '60 van de vorige eeuw. Het leggen van een koppeling tussen de thema's en de twee historische delen wordt echter vooral aan de lezer overgelaten.
Met zijn ruime ervaring in het internationale bedrijfsleven en de politiek is Frits Bolkestein een aangewezen persoon om over dit onderwerp te schrijven. Het houdt hem ook al vele jaren bezig en, zoals we van hem gewend zijn, behandelt hij zijn onderwerp met verve. Hoewel de schrijver originele ideeën en een scherpe pen heeft, is 'De intellectuele verleiding' niet het meesterwerk geworden wat hem waarschijnlijk voor ogen stond. Daarvoor kijkt Bolkestein te veel door zijn sterk klassiek-liberaal gekleurde bril en is hij te selectief in de keuze van denkers en hun gedachtegoed. Mij gaat het bijvoorbeeld te ver om bij een onderwerp als dit Montaigne af te serveren als een dromer en Spinoza en Darwin alleen zijdelings te noemen. Het meest interessant en origineel zijn de thema's uit het derde deel waar Bolkestein uit eigen brede ervaring put. Dan is zijn mening genuanceerder en zijn analyse het leerzaamst. Met name het deel over het fiasco van de ontwikkelingshulp in Afrika en het deel over de worstelingen binnen de EU zijn interessant. Zijn analyse wordt minder geloofwaardig wanneer Bolkestein het van hem bekende stokpaard berijdt van de dreiging van de Islam of van de revolutie van '68. Dat doet het boek geen goed. Het is al te gemakkelijk om een omwenteling als die van '68 af te doen als een combinatie van 'Sturm und Drang' en anti-Amerikanisme en deze neer te zetten als een gevaarlijke omwenteling met uitsluitend negatieve gevolgen. Niet alleen de bezettingen van universiteiten verliepen tot afkeer van de schrijver chaotisch en in drugs gedrenkt, maar ook de ontwikkeling van PC's en sociale media. Een periode van chaos, waarin voor niemand duidelijk is wat de uitkomst zal zijn, is voor elke omwenteling noodzakelijk - of deze nu negatief of positief uitpakt. Bolkestein gooit hier de spreekwoordelijke baby weg met het badwater. Een onderbouwd politiek pamflet schrijven mag natuurlijk, maar het siert een invloedrijke openbare figuur als Bolkestein niet om alternatieven voor zijn klassiek (conservatief) liberalisme louter tot karikaturen te reduceren. Het zou hem wel sieren wanneer hij de bijdrage van liberaal-kapitalistische denkers aan het ontstaan van onze huidige problemen eens onder de loep zou willen nemen. In dit boek echter geen woord over populisme, grenzen aan de groei, hebberigheid en klimaatverandering. Natuurlijk houdt het pleidooi van Bolkestein voor de rede stand maar het is ook een open deur. De wereld wordt inderdaad door ideeën geregeerd, echter niet alleen door gevaarlijke maar ook door inspirerende, door steekhoudende én door onzinnige. Sommige van deze ideeën zijn afkomstig van jonge creatieve geesten en sommige van ervaren 'éminences grises'. Het gaat er vooral om de ontvangers van al deze ideeën in staat te stellen om deze op hun merites te beschouwen, zodat zij niet klakkeloos achter een kortzichtige of gemakkelijke gedachte aanhobbelen. De kennelijk evolutionaire noodzaak om ergens in te geloven is nu eenmaal van alle tijden en universeel. Het zou dan ook verstandig zijn als elke intellectuele schrijver, ook een ervaren liberaal ex-politicus, dit zou meewegen wanneer hij zich publiekelijk uit.
