Dit thema behandelde Bas Jacobs in zijn oratie met als titel 'De prijs van gelijkheid' in mei 2008 bij de start van zijn hoogleraarschap economie en overheidsfinanciën in Rotterdam. De oratie is in uitgebreide vorm vastgelegd in een boek. Het boek is lastig leesbaar voor een niet-econoom, maar de inhoud is van zodanig belang dat iedereen die mee kan of wil sturen aan de Nederlandse economie, er kennis van zou moeten nemen.
Bas Jacobs sprak in mei 2008 zijn inaugurale rede uit en maakte daar een uitgebreide versie van, met als titel 'De prijs van gelijkheid'. Het eerste exemplaar is overhandigd aan Minister van Financiën Wouter Bos. Zijn eerste plan om een boek voor een breed publiek te schrijven heeft hij laten varen; het is een lijvig boekwerk geworden dat in zijn volle omvang alleen te volgen is door economen en door hooggeschoolden in de wiskunde. Hoewel ik als natuurkundig ingenieur lang geleden een flinke portie wiskunde heb gehad, viel het niet mee. Het behandelde onderwerp is razend interessant en belanghebbend. Herverdeling van geld via belastingen en subsidiemechanismen veroorzaakt lagere prikkels om het inkomen te vergroten bij degenen die moeten betalen bij de herverdeling en dat levert welvaartsverlies op. Een gevolg is dat bij hoge belastingdruk de welvaart afneemt en daarmee op een geven moment ook de middelen die naar de minder bedeelden toevloeien. Daar schiet dan dus niemand wat mee op wat betreft inkomen!
Jacobs beredeneert dat op dit moment elke extra euro die herverdeeld wordt twee kwartjes aan welvaart kost; dat is niet gering, ook volgens de auteur. Hij stelt zich als opgave om de diverse soorten belastingen en subsidieregelingen langs te lopen en te beoordelen op het welvaartsverlies. Voor politici, beleidsadviseurs en lobbyisten die willen meesturen aan de Nederlandse economie en vooral aan de herverdelingsmechanismen via belastingen en subsidies, is het uitermate zinvol kennis te nemen van zijn analyse. De uitkomsten zijn tegendraads. Bijna elke politieke partij heeft wensen die strijdig zijn, net het belang waar die partij voor staat. Bas Jacobs is één van de weinige politiek meer links gekleurde economen, maar hij spaart ook de linkse partijen bepaald niet. Als voorbeeld wijst hij het vaststellen van een minimumloon af, vanuit de algemene stelling dat de overheid zich niet moet bemoeien met het prijsbeleid in de markt, want dat is zeer verstorend en welvaartsverlagend. Meer rechtse partijen krijgen flink tegenweer van hem betreffende, wat hij noemt de subsidiering van pensioenen en eigen huizen, die zowel welvaartsverlagend zijn als ongelijkheid bevorderen. Voor een niet-econoom is het elk keer weer verassend te lezen welke veronderstellingen nodig zijn om een economische redenering op te kunnen bouwen. De volledige transparantie van de markt is het bekendste voorbeeld. De auteur pakt er een aantal aan en laat zien dat de wereld al snel anders in elkaar zit als je een onrealistische veronderstelling laat vallen. Als volgende uitdaging ziet hij de verkoopbaarheid van zijn eigen inzichten als we niet geregeerd worden door een onbaatzuchtige verlichte despoot, maar door compromissen sluitende politici die in elk geval effecten op korte termijn willen zien. Een lastig boek, maar verplichte literatuur voor degenen die in Nederland aan het roer staan.
