Moesson, de Indische Oceaan en de toekomstige wereldmachten

Wie geen enkele interesse heeft voor geschiedenis, die moet dit boek laten liggen. 'Moesson' is een managementboek, maar kan ook gerust in het schap Geschiedenis worden opgeborgen. Driekwart van de tekst beschrijft het verleden van de landen die behandeld worden, namelijk Jemen, Oman, Iran, Pakistan, India, Bangladesh, Birma/Myanmar, Thailand, China, Indonesië, Maleisië en Zanzibar. Ik heb de 400 bladzijden verslonden, niet in de laatste plaats omdat Robert D. Kaplan zijn kennis van het verleden gebruikt om een verwachting van de ontwikkelingen in de komende jaren te schetsen. Van alle oceanen heeft de Indische Oceaan het meeste belang bij strategische stabiliteit. In 1571 stonden er op de kusten van de hele Indische Oceaan al zo'n 40 Portugese forten; dus dat was en dat is nog steeds zo. Bij Chinese projecten rond de Indische Oceaan is er geen sprake van imperialistische verovering, maar van beleid om iedere kans te grijpen om de eigen handelsbelangen te bevorderen op plaatsen die economisch van belang zijn. Interessant is de beschouwing over hoe de autodidactische generaal Robert Clive op geheel eigenzinnige wijze zijn land (Engeland) India bezorgde, maar onbegrepen depressief en verslaafd aan de opium zelfmoord pleegde. Of over het even deftige als mooie woord Ceylon, een verbastering van het Portugese Ceilão dat weer afstamt van het Sanskriet en 'schitterend eiland' betekent. Middeleeuwse Arabische zeelieden noemden het eiland, dat als een traan van India afvalt, Serendip, het 'juweleneiland'. Een 18ste eeuwse Engelse schrijver muntte daaruit het woord serendipity. De historie van de Tamiltijgers komt uiteraard ook uitgebreid aan de orde (in het hoofdstuk over Sri Lanka). Wat gaat er gebeuren met Birma als het regiem instort? India en China vechten al eeuwen om het gebied en ook de VS hebben grote interesse. Grote reserves olie, aardgas, uranium, steenkool, zink, koper, edelstenen, hout en waterkracht wachten, maar belangrijker voor China is nog dat Birma directe toegang biedt tot de Indische Oceaan die China nu niet heeft en via andere landen veel moeilijker kan krijgen. Een eyeopener is het hoofdstuk over de rol van de Nederlandse VOC in de ogen van de Amerikaan Kaplan. Anders dan onze eigen geschiedschrijvers hebben opgetekend, onderbouwt hij gedocumenteerd dat ons voorouders een bedenkelijke rol hebben gespeeld. 'Nederlanders waren de meest utilistische imperialisten', aldus de auteur. Waar Spanjaarden en Portugezen als evangelisten naar Azië trokken en de Engelsen hoog opgeleiden naar India sturen om daar het land op te bouwen, waren de Nederlanders onder het mom van handel slechts uit op roof. 'Omdat de gemiddelde Nederlander geen zin had in de ontberingen van de lange reis naar de oost, was het voetvolk van de VOC veelal van het laagste allooi en ook de meeste handelaren die meegingen, hadden weinig scrupules. De scheepsbemanning, die hoereerde, dronk, stal en moordde moest met een stuk ijzer in het gareel worden gehouden, net als wilde dieren.' Een verrijkend boek dat de zakenreiziger meer van de landen rond de Indische Oceaan laat zien in plaats van er louter naar te kijken.