‘Overdragen is geen sprint, het is een marathon’

Het familiebedrijf. Overnemen of wegwezen? gaat niet over spreadsheets of overdrachtsconstructies, maar over gevoel. Waarom wilde je juist dat perspectief laten zien?

Omdat daar eigenlijk nooit over wordt gesproken. Er is veel te vinden over de zakelijke kant van opvolging – fiscaliteit, notaris, eigendom – maar nauwelijks over wat het met je dóét. Terwijl dat juist het moeilijkste stuk is. Een familiebedrijf is meer dan een onderneming; het is een onderdeel van je gezin en als je het stokje overneemt, verandert die dynamiek totaal. De ouder die het bedrijf leidt, is vaak ook degene die thuis het voortouw neemt, en op het moment dat jij dat overneemt, verschuift alles.

Je bent officieel sinds 2022 eigenaar van Zandcompleet. Hoe zag dat traject eruit?

Dat duurde een paar jaar. De gesprekken begonnen eigenlijk al in 2020 en per 1 januari 2022 was het officieel. Maar emotioneel gezien ben je er al veel langer mee bezig. Het overnemen van een familiebedrijf is niet één handtekening zetten, maar een proces van jaren, met pieken en dalen.

Je schrijft dat je als kind eigenlijk niet werd gezien als mogelijke opvolger.

Nee, absoluut niet. In de jaren tachtig en negentig was het vrij ongebruikelijk dat vrouwen een zandbedrijf zouden overnemen. Toen ik jong was, ging iedereen er gewoon vanuit dat ik iets heel anders zou doen. Niemand dacht: die dochter van de baas gaat later het bedrijf leiden. En dat was ook prima, ik had daar ook niet echt over nagedacht. Tot ik ouder werd en merkte dat ik het eigenlijk ontzettend leuk vond wat er gebeurde op het terrein.

Maar je kreeg met vooroordelen te maken.

Ja, mensen zeiden toen wél: ‘Jij hebt geluk, jij kunt zo bij pa aanschuiven.’ Of: ‘De gouden kooi staat al open voor jou.’ Ik wilde bewijzen dat ik het zelf kon, dus ik heb even afstand genomen. Ik ging iets anders doen, een eigen bedrijf starten, los van mijn vader, en werd contentmarketeer op het gebied van triatlon. Dat ging eigenlijk heel goed, maar ik maakte natuurlijk gewoon al die kilometers op de fiets, lopend en in het water om maar niet te denken aan dat stemmetje in mijn hoofd. Maar ja, als je iets anders gaat doen, gaat dat gevoel gewoon met je mee. Je kunt een fabriek beginnen, je kunt een camper kopen en door Europa trekken, maar je neemt je eigen overtuigingen gewoon mee in die camper. Dus de enige die daar iets aan kan veranderen, ben je zelf. Ik had het vertrouwen nodig om mijn eigen route te volgen, om te zeggen: ik wil iets moois van dat familiebedrijf maken!

Hoe heb je aan dat zelfvertrouwen gewerkt?

Met hulp. Ik heb met iemand gepraat die me hielp om te begrijpen wat ik mezelf eigenlijk steeds vertelde. Want het zijn niet alleen anderen die je beperken, je doet het vooral zelf. Ik bleef herhalen wat ik vroeger zo vaak had gehoord: ‘Ik ben alleen maar die geluksvogel’ Terwijl dat nergens voor nodig was. Toen ik dat doorzag, veranderde alles. Ik leerde om trots te zijn op wat er al stond, in plaats van me ertegen af te zetten.

Wat was het moment dat je dacht: ik ga er volle bak voor?

Dat kwam toen ik besefte: wat ga ik ergens anders vinden wat ik hier niet heb? In dit bedrijf zit alles wat ik wil; familie, creativiteit, groei en samenwerking. En ik kan hier álles mee doen. Ik kan innoveren, automatiseren, marketing inzetten… Ik hoef niet iets compleet nieuws te beginnen om mezelf te bewijzen. Dat kan hier ook gewoon! Dat inzicht bracht rust.

In je boek beschrijf je ook de rol van je vader. Hij is een sterke persoonlijkheid, een ondernemer van de oude stempel. Hoe is dat samenwerken?

Mijn vader is echt het type ‘olifant in de porseleinkast’, maar met een enorm groot hart. Hij bedoelt het altijd goed, wil beschermen, voorkomen dat er iets misgaat. Maar dat uit zich soms in te veel controle. Ik heb geleerd om niet te reageren op wat hij zegt, maar op de intentie erachter. Als hij bijvoorbeeld roept: ‘Dat hebben we vroeger ook geprobeerd en toen ging het mis!’, dan bedoelt hij eigenlijk: ‘Ik wil dat jij het goed doet, dat je niet dezelfde fouten maakt.’ Als je dat eenmaal begrijpt, wordt het allemaal een stuk zachter.

Is dat het geheim van een goede opvolging: begrip?

Absoluut. Ik zeg altijd: als je minder oordeelt, begrijp je meer, en dat geldt voor beide kanten. Als opvolger moet je begrijpen hoe moeilijk het is om los te laten. Stel je voor dat je niet alleen je kind moet loslaten, maar ook je inkomen, je levenswerk. Dat is enorm heftig. Aan de andere kant moet je als ouder begrijpen dat de wereld verandert, dat het bedrijf niet kan blijven draaien zoals dertig jaar geleden. Die balans vinden is de kunst. En dat gebeurt niet met één gesprek, maar aan de keukentafel. Steeds opnieuw.

Wat was voor jou het moeilijkste moment in die overgangsperiode?

Dat we elkaar even kwijt waren. We hadden echt een fase waarin we elkaar liever niet zagen, omdat alles over het bedrijf ging en de emoties hoog opliepen. Toen ben ik dus urenlang gaan fietsen, hardlopen en zwemmen… even weg uit de realiteit. Dat hielp me om afstand te nemen en daarna weer met een heldere blik terug te keren.

Je vader printte vroeger nog alle orders uit, vertel je in het boek. Jij hebt het bedrijf volledig geautomatiseerd. Hoe ging dat samen?

Haha, ja, dat was typisch. Mijn vader deed alles analoog, hield alles op papier bij: iedere order, ieder bonnetje. Op een gegeven moment hield dat de groei echt tegen. Ik moest hem bijna overtuigen dat verandering geen bedreiging was, maar een kans. Nu hebben we een compleet digitaal systeem en eerlijk is eerlijk: hij moest echt leren loslaten. Hij kan nu nog wel in de bankapp kijken, ziet daar het saldo en appt me soms op vrijdag: mooie omzet! Dat vind ik mooi. Zo blijft hij betrokken, zonder in de weg te zitten.

Je noemt Zandcompleet inmiddels meer een ICT-bedrijf dan een zandbedrijf.

Ja, eigenlijk wel. Alles is geautomatiseerd: van de orders tot het inplannen van leveringen. Behalve het product zelf is niets meer zoals in 1985. En dat is juist het mooie van familiebedrijven: ze kunnen transformeren, vernieuwen, blijven bestaan. Je hoeft niet te doen wat je ouders deden. Je hoeft niet letterlijk hun werk over te nemen… het is meer het voortzetten van het gedachtegoed. Ik ken iemand die een vloerenbedrijf erfde en geen zin had om met zijn knieën op de vloer te schuren. Dan zie ik toch gelijk kansen: verkoop online cursussen over vloeren leggen! Zoveel mogelijkheden. Zolang je maar durft om het anders te doen.

Je noemt Het familiebedrijf. Overnemen of wegwezen? een hart onder de riem voor opvolgers. Wat wil je dat lezers eruit meenemen?

Dat ze niet alleen zijn. Dat alle emoties die erbij komen kijken normaal zijn: twijfel, angst, trots, frustratie, alles hoort erbij. En dat je niet hoeft te kiezen tussen oud en nieuw. Je kunt het bedrijf van je ouders eren én er tegelijk iets van maken dat helemaal van jou is. En vooral: dat veranderen van omstandigheden niet de oplossing is. Je moet werken aan wat er ín jezelf speelt. Pas dan kun je echt genieten van wat je hebt opgebouwd.

Heeft het familiebedrijf bij jullie ook invloed op het privéleven?

Ja, het is eigenlijk een extra gezinslid. Kerst zonder het bedrijf? Dat is nog nooit gebeurd. Zelfs op vakantie komt het voorbij. En dat is niet altijd in balans, hoor. Soms denk ik: laten we het eens over iets anders hebben, maar aan de andere kant: het is ook iets wat we samen hebben opgebouwd. De kinderen groeien er net zo mee op als ik vroeger.

Wat zou je adviseren aan andere families die in hetzelfde proces zitten?

Praat. En blijf praten. Niet alleen over cijfers, maar over gevoel. En gun elkaar tijd. Overdragen is geen sprint, het is een marathon. En wees niet te hard voor elkaar. Als opvolger wil je bewijzen dat je het kunt, en als ouder wil je beschermen wat je hebt opgebouwd. Die twee krachten botsen soms, maar ze komen uit liefde voort.