Ze weten dat ze in beweging moeten komen nu het nog kan en niet moeten wachten tot het leed is geschied. Maar ze doen het niet. Mogelijk is niet aan de randvoorwaarden om iets moedigs te doen voldaan. Hieronder een voorbeeld.
1. Bewustzijn
Je omgeving heeft niet in de gaten dat je niet durft te zeggen dat je weg wilt. Je loopt al maanden ‘op het randje’, maar iedereen die jou vraagt hoe het met je gaat krijgt het antwoord ‘goed, hoor’. Het zou zelfs kunnen zijn dat je zelf niet in de gaten hebt hoe bang je bent. Waarschijnlijk vertel je jezelf dat het allemaal wel goed komt als je maar goed genoeg je best blijft doen.
2. Belang
Je weet hoe belangrijk het is om in actie te komen. Echter, de kans is groot dat je juist je huidige baan belangrijk maakt. Deze voorziet immers in je bestaansrecht en dat van je gezin. Wat als dat straks niet meer kan? Deze paradoxale gedachte verhindert je iets te doen. Juist blijven zitten waar je zit gaat voor problemen zorgen, en diep van binnen weet je dat. Kijk dus eens naar het belang van actie ondernemen.
3. Motivatie of noodzaak
Hier zit de kern van het verhaal. Wij mensen zijn in staat ons een beeld van onze toekomst te vormen. De combinatie met ons vermogen om angst te voelen is soms een ‘dodelijke’ cocktail. Stel, je bent net als ik 53, je hebt een huis met hypotheek, je bent kostwinner met twee studerende kinderen en een salaris dat niet meer in lijn in met je diploma’s. Probeer je nu eens een voorstelling te maken van je toekomst als je deze baan verliest… wat verlies je allemaal nog meer? Aan de andere kant: wat zou je kunnen winnen in een nieuwe functie? Wanneer onderneem je actie, nu het nog kan? Of straks als je wel moet?
4. Vangnet
Is er iemand in je omgeving die je te zetten stap veilig kan maken voor je? Dat zou bijvoorbeeld je leidinggevende kunnen zijn, of een coach. Respecteert die persoon jouw angst? Het zijn niet de arbeidsvoorwaarden of een mooi sociaal plan die je het gevoel van veiligheid gaan geven, hoewel het goed is dat ze er zijn. Je vangnet is meestal iemand die je angst niet bagatelliseert (‘stel je niet zo aan, je gaat toch gewoon weg als je het niet meer naar je zin hebt’), maar serieus neemt. Hoe irreëel je angst ook mag zijn, hij is echt, je voelt hem.
5. Ratio
Ook in de persoon van je vangnet zit een schijnbare paradox opgesloten. Deze moet jouw angst niet voelen… hoe kan hij of zij je anders helpen? Ik zeg vaak tegen loopbaankandidaten: ‘ik heb gemakkelijk praten, ik ben mijn baan niet kwijt.’ Dat is maar goed ook: ben ik betrouwbaar als vangnet als ik irrationele dingen doe? Gelukkig ben ik, net als jij, ook vaak genoeg bang geweest vanuit mijn beeld van de toekomst.
Roelof Oldenburger is auteur van het boek Moed Revolutie. Dit boek is ontstaan vanuit de vraag hoe het komt dat veel van zijn werk eerder curatief dan preventief is. Het gaat over de onderschatte rol van angst in veranderprocessen op individueel en op organisatieniveau. Hoe help je mensen van weten of willen naar doen?
