Mondialisering is al eeuwen aan de gang. De gevaren zijn, op zee althans, hetzelfde gebleven: het weer en piraterij. In De hoed van Vermeer De Gouden Eeuw en het ontwaken van de wereldeconomie laat historicus Timothy Brook aan de hand van analyses van schilderijen Johannes Vermeer zien hoe groot de invloed was van deze internationale handel op de 17de eeuwse Nederlandse samenleving.
Handel over de wereldzeeën was booming vanaf 1600. Landen concurreerden op grote schaal. Nautische (kompas) en geografisch kennis (cartografie) maakten het reizen op grote schaal steeds veiliger. Naast een Nederlandse vloot waren er Engelse, Portugese, Spaanse, Chinese en andere schepen te vinden op de wateren. Allen bepakt en bezakt met een steeds groter assortiment aan goederen en, helaas, ook mensen. Spaanse galjoenen verscheepten tonnen goud en zilver naar Europa en Azië. In ruil kwam er zijde, porselein en specerijen retour naar de Europese haven. Op de schilderijen van Vermeer (Brook behandeld er vier) komen gedetailleerde landkaarten voor van Azië, hoeden gemaakt van bevervilt uit Canada, zijden kragen, parels en porseleinen schalen uit China. Het Delfts blauw is een antwoord op de onmogelijke vraag om aan Chinees porselein te komen. Een substituut dus. En de eerste zwarte medemens, een bediende, was te zien op ‘De soldaat’ en het lachende meisje.
Ondanks de faam die schilders als Vermeer en zijn tijdgenoot Rembrandt genoten, was hun werk niet duurzaam. Beiden gingen failliet toen hun opdrachtgevers minder te besteden kregen door oorlogen en teruglopende handel. De topstukken van nu gingen voor een habbekrats naar opkopers.
Brook is gespecialiseerd in de geschiedenis en kunst van China. Dit land maakte in de 16de en 17de eeuw een enorme bloei mee maar sloot zijn grenzen voor westerse handel. Dat zij een enorme kennis van het Westen bezaten blijkt uit hun geografische kennis. Brook behandelt dit in het recent verschenen De kaart van mijnheer Selden China, de specerijenhandel en een verloren zeekaart. Twee heerlijke boeken voor nieuwe gezichtspunten in handel, kunst en economie voor lange zomeravonden.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
