Julianne Moore, die iemand met Alzheimer speelde in de film Still Alice, lachte haar witte tanden bloot. Ze had zojuist een Oscar uitgereikt gekregen – en dat betekende dat ze nog wat jaren bij haar leven mocht optellen. ‘Thank you so much! Ik las onlangs een artikel waarin werd gezegd dat het winnen van een Oscar ervoor zorgt dat je vijf jaar langer leeft. Als dat waar is wil ik graag The Academy bedanken, want mijn man is jonger dan ik.’
Het onderzoek waarnaar de actrice refereerde was er een uit 2001. Daarin hadden onderzoekers de levensduur van alle acteurs en actrices verzameld die ooit waren genomineerd voor een Oscar (meer dan 1600 destijds). Vervolgens vergeleken ze de levensverwachting van de winnaars met degenen die net naast de prijs grepen en degenen die in dezelfde films speelden maar niet werden genomineerd voor een Oscar. Gemiddeld genomen bleken de Oscar-winnaars 3,9 jaar langer te leven dan acteurs en actrices die thuis geen beeldje op de schouw hebben staan. Een winnaar werd gemiddeld 80 jaar, terwijl de acteurs zonder gouden beeldje gemiddeld 76 jaar werden.
Behalve dat het onderzoek een mooie aanleiding was voor een acceptatiespeech, ontbrandde het studies naar de redenen van de Oscar als levenselixer. Psycholoog Ian Robertson wijdde er bijvoorbeeld een heel hoofdstuk aan in zijn boek Het winnaareffect. ‘[D]e spotlight van beroemdheid en erkenning lijkt de lichamen en hersenen van de winnaars op een opmerkelijke manier te beïnvloeden. Waarom?’
Zijn antwoord samengevat: winnaars van Oscars hebben een belangrijke slag in de oorlog tegen stress gewonnen. Het winnen van een symbolische prijs als een Oscar kan iemands leven verlengen omdat het bescherming biedt tegen sociale stress. Het is volgens Robertson ‘een soort levenslange verzekeringspolis’ die ‘beschermt tegen de verschrikkelijke stress van de negatieve evaluaties van anderen’.
Wetenschappers, artiesten en schrijvers zullen zich er wellicht in herkennen. Negatieve feedback kan keihard aankomen, zelfs voelen als een aanval op iemands eigenwaarde. Een grote prijs zou volgens Robertson als een buffer dienen tegen zulke kritieken. ‘Het winnen van een Oscar is wellicht een levenslange "alles veilig" sirene – een permanent veiligheidssignaal dat je "zelf" veilig is. Dat is waarschijnlijk waarom een Oscar winnen ervoor zorgt dat je zoveel langer leeft – door je "zelf" te beschermen, verdedigt het je lichaam.’
Hoe herkenbaar de verklaring van Robertson ook is, hij klopt waarschijnlijk niet. Vijf jaar na het beroemde onderzoek naar het Oscar-effect, verscheen er in hetzelfde wetenschappelijke journal namelijk een studie die korte metten maakte met het Oscar-effect. In het onderzoek uit 2001 was namelijk de hele levensduur van acteurs en actrices meegenomen en daar valt nog wel wat tegenin te brengen als je wilt kijken naar de levensverlengende werking van een Oscar. Dan heeft het namelijk geen zin om de jaren dat iemand geleefd heeft voor het winnen van zo’n prijs in de berekeningen op te nemen. ‘Om de voordelen van een Oscar op iemands levensduur te bepalen, moet de vergelijking beginnen op het moment dat elke artiest voor de eerste keer wint en de wedstrijd in de ‘overgebleven levensduur’ mag alleen gaan tussen degenen die dezelfde leeftijd hebben op het moment dat hij of zij won.’
Als de levensduur van acteurs en actrices volgens deze spelregels werd geanalyseerd, dan verdween het Oscar-effect. Slecht nieuws dus voor psycholoog en auteur Robertson, die een verklaring heeft uitgedacht voor een effect dat bij nader inzien niet lijkt te bestaan. En voor actrice Moore natuurlijk, hoewel zij zich nog kan troosten met de gedachte dat haar man haar niet negen jaar hoeft te missen (het verschil tussen de twee). In de Verenigde Staten is het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen nog steeds zo’n vijf jaar – in het voordeel van de vrouwen.
