‘A crisis is a terrible thing to waste’

´Het vinden van praktische, uitvoerbare ideeën voor verbetering van gezondheid en welzijn van stadsbewoners.´ Dat is de opdracht die de Amerikaanse socioloog en urbane wetenschapper Richard Florida van Philips heeft meegekregen voor het jureren voor de ‘Livable Cities Award’, een onderscheiding waar in totaal 125.000 euro aan prijzengeld mee is gemoeid. ‘Onze steden zijn onze grootste uitvinding,’ aldus de auteur van het pas verschenen ‘The Great Reset’. ‘Het zijn plaatsen waar menselijke diversiteit en talent samenkomen en die een voedingsbodem zijn voor ongekende creativiteit, innovatie en welvaart.’

Voor Philips, dat de afgelopen jaren zwaar heeft ingezet op de productie van medische apparatuur, vormen steden een steeds belangrijker afzetmarkt. Volgens de Verenigde Naties zal in 2050 twee derde van de wereldbevolking in een stad wonen, tegenover de helft nu. De groei komt voor een disproportioneel deel op het conto van senioren, de doelgroep die het meest gebruik maakt van gezondheidszorg. Daarnaast worden veel stadsbewoners vatbaarder voor ziektes als diabetes en obesitas, want er is er nog steeds een hoop mis met het urbane landschap. ‘Onze steden missen te vaak de aansluiting met de wereldeconomie,’ aldus Florida. ‘Zelfs de meest moderne steden hebben achtergebleven gebieden met weinig welvaart. We hebben simpele oplossingen nodig die overal toegepast kunnen worden en onze steden welvarender en leefbaarder maken.’

In welke richting Florida die oplossingen precies zoekt wordt duidelijk in ‘The Great Reset’. Daarin geeft hij een voorproefje van de enorme veranderingen waarvoor het stedelijke landschap zich momenteel gesteld ziet. De economische crisis is in zijn optiek een scharniermoment zoals die in de moderne tijd slechts twee keer eerder is voorgekomen. Dat hoeft niet per se negatief uit te pakken. De Lange Depressie van 1873 tot 1896 leidde bijvoorbeeld tot de komst van electriciteit en de moderne, met wolkenkrabbers getooide stad. De Grote Depressie van zeventig jaar geleden luidde de suburb en de opkomst van de Amerikaanse middenklasse in.

Wat zal de huidige ‘Grote Recessie’ ons brengen? Volgens Florida is de tijd nu rijp om het urbane landschap te herinrichten naar de behoeftes van de creatieve klasse. Dat zou moeten leiden tot steden met een hoge bevolkingsdichtheid die door middel van breedband en hoge snelheidslijnen met omliggende mega-regionen verbonden zijn. Hoe meer getalenteerde en creatieve mensen in elkaars omgeving, hoe hoger de omloopsnelheid van ideeën, en hoe groter het succes van de stad. De contouren daarvan beginnen zich nu al af te tekenen: wél Groot Londen, Silicon Valley, of de as Amsterdam-Brussel-Antwerpen, níet de voormalige ‘rust belt’ in het midwesten van de Verenigde Staten.

Huisbezit, tot voor kort nog hét symbool van de Amerikaanse droom, kan in dit proces als een negatieve stimulans werken, omdat stijgende hypotheken en dalende huizenprijzen mensen aan een falende regio gekluisterd kunnen houden. Florida pleit dan ook voor huren, voor de lagere inkomens bijvoorbeeld in woningen die geïnspireerd zijn op het principe van Nano-huizen: piepkleine, maar spotgoedkope en energiezuinige appartementen die momenteel opmars maken in India. Te radicaal? Florida kan zich nog de tijd herinneren dat de doorsnee Amerikaan er niet over piekerde om ‘in zo’n kleine Japanse schoenendoos’ rond te rijden, maar Japanse autofabrikanten hebben hun Amerikaanse concurrenten uiteindelijk óók uit het zadel gestoten.

Om deze veranderingen door te voeren, is een structurele mentaliteitsverandering weliswaar noodzakelijk maar de recessie is volgens Florida inmiddels zo diep dat de voedingsbodem daarvoor met de dag groeit. Of, om Stanford-econoom Paul Romer te citeren: ‘A crisis is a terrible thing to waste.’