Eerder dit jaar schreef CPB-directeur en PvdA-econoom Coen Teulings samen met Lans Bovenberg, Balkenendes belangrijkste economische adviseur, een triomfantelijk stuk met de titel ‘Rhineland Exit’, waarin de Angelsaksische focus op maximale aandeelhouderswaarde als onvermijdelijk werd gezien. Nu ziet hij in dat die focus zo zijn nadelen heeft. De banken hebben te veel risico genomen: ‘Het is in zekere zin gokken met andermans geld. Het toezicht op financiële markten is nooit af. Banken bedenken altijd trucs om het te omzeilen, op zoek naar nieuwe winstgevende producten. Ook de beloningsstructuren zijn pervers, veel breder dan alleen in de top’ (de Volkskrant 9/12/08).
Voortschrijdend inzicht is hiervoor wel een erg vriendelijke term. Dat geldt ook voor het jongste advies van de cie.-Frijns, die jaarlijks de Corporate Governance Code (de Code-Tabaksblat) evalueert en aanpast. In december 2007 wilde zij nog geen wettelijke of fiscale ingrepen in de topbeloningen, want die waren niet effectief en zouden het vestigingsklimaat maar negatief beïnvloeden. Alleen zelfregulering was gepast om exorbitante beloningen te voorkomen. Minister Bos voegde zich toen nog naar die argumentatie. Maar inmiddels profiteert hij van voortschrijdend inzicht: ‘De banken moeten hun maatschappelijke functie zien. Ze zullen zich wat nederiger moeten opstellen en opener moeten opereren… De variant waarin we de bankiers vertrouwen op hun blauwe ogen wordt niet meer toegepast’ (Trouw 6/12/08).
In zijn afgelopen woensdag gepubliceerde rapport adviseert de cie.-Frijns dat beloningen moeten worden gekoppeld aan de langetermijndoelstellingen van de onderneming, dat bonussen in een ‘passende’ verhouding moeten staan tot het vaste beloningsdeel, en dat bedrijven moeten gaan nadenken over een beschaafde verhouding tussen het salarisniveau op de werkvloer en aan de top. Ter toelichting onderstreepte de commissievoorzitter dat het uitgangspunt van de Code, dat de vennootschap een lange termijn samenwerkingsverband is waarin de belangen van alle stakeholders worden afgewogen, onverminderd geldt. Dat is goed om te horen, want van dat Rijnlandse uitgangspunt was de afgelopen jaren weinig te merken.
Over Dick Pels
Socioloog en filosoof Dick Pels is essayist voor onder andere NRC Handelsblad, de Volkskrant, De Groene Amsterdammer en Hollands Diep. Hij is (hoofd)docent maatschappijtheorie en sociale filosofie aan de universiteiten van Amsterdam en Groningen. Daarnaast is hij een van de oprichters van de progressieve denktank Waterland.
