Als wijlen filosoof René Gude minutenlang heeft uitgelegd dat hij zichzelf niet extra bang maakt met rationaliseringen over zijn naderende dood, kijkt de interviewer (en inmiddels ook overleden) Wim Brands hem bedenkelijk aan. ‘Maar René, hoe doe je dat als het drie uur ‘s nachts is en het is aardedonker. Het regent, en het uur van de wolf is niet ver meer. En je wordt bekropen door die doodsangst. Dat je je niet kunt voorstellen dat je er niet meer bent. Wat dan?’
Het moment waar Brands op doelt zal menigeen herkennen. Ineens schiet midden in de nacht een gedachte door je hoofd die met geen mogelijkheid is te temperen. De meeting van de volgende ochtend lijkt ineens een schier onmogelijke opgave – met alle desastreuze gevolgen voor de carrière van dien. Is dit wel het leven dat ik wilde? Wat als ik er straks niet meer ben? Van slapen is geen sprake meer.
In de ochtend zijn de existentiële angsten ver weg. De meeting gaat goed, met als gevolg dat je het prima naar je zin hebt op je werk – en er niet aan moet denken weg te gaan. En als je er straks niet meer bent, laat je in ieder geval je naasten achter met voldoende capaciteiten om zich prima te redden – en jou op een warme manier te herinneren. Wat kan een mens nog meer verwachten van het leven?
En toch, zodra het weer aardedonker is, bekruipen dezelfde existentiële vragen je weer. Je kunt de klok erop gelijk zetten.
Tot Twitter was het een flinke opgave om te achterhalen welke gedachten door iemands hoofd spookten, op welk uur van de dag. Maar sinds er mensen zijn die al hun hersenspinsels de ether in slingeren, is het mogelijk om te kijken of er bepaalde patronen te herkennen zijn in denkpatronen en het moment van de dag. Zo analyseerden wetenschappers in een onlangs gepubliceerd onderzoek meer dan 800 miljoen tweets in het Verenigd Koninkrijk.
De onderzoekers vonden twee denkpatronen die de veranderingen in hun data verklaarden. Het eerste denkpatroon piekt rond 5 à 6 uur in de ochtend en correleert met metingen van analytisch denken en de taal van ambitie (drive), zoals ‘macht’ en ‘prestatie’, en persoonlijke beslommeringen. Het was tegengesteld aan de taal van negatieve emoties en sociale zorgen.
Het tweede denkpatroon piekte rond 3 à 4 uur in de ochtend en correleerde met de taal van existentiële zorgen, en was tegengesteld aan het tonen van positieve emoties. ‘In het algemeen zien we sterk bewijs dat onze taal dramatisch verandert van dag naar nacht, en daarmee reflecteert het veranderingen in onderliggende cognitieve en emotionele processen,’ schrijven de onderzoekers. ‘Deze verschuivingen vinden plaats op momenten die verband houden met belangrijke veranderingen in neurale activiteit en hormoonniveaus.’
