Er is ook een tegengeluid. Een stevig geluid met behoorlijke argumenten. Ronald Purser zal met McMindfulness How mindfulness became the new capitalist spirituality wat wenkbrauwen hebben doen fronsen onder de mindfull trainers en coaches. En Purser heeft wel wat punten, althans als je de volgende argumentatie wilt volgen: mindfulness is een zwakke afgeleide van het (zen)boeddhisme. Het leent een paar elementen (beetje yoga, wat innerlijke reflectie en ademhalingstechnieken) om een zelfhelpmethode te ontwikkelen dat met veel marketing is omarmt door het neoliberalisme. Dat vervolgens zegt dat omgaan met stress jouw verantwoordelijkheid is. Mindfulness kan je dan helpen.
Het is daarmee een hulpmiddel geworden om zaken als stressmanagement, een goed gevoel van geluk, verantwoordelijkheid voor mentale gezondheid, enzovoort bij jezelf te leggen. Internationale voorvechters van mindfulness zoals Jon Kabat-Zinn en Chade Meng-Tan (Google’s eerste Jolly Good Fellow) hebben elementen van het boeddhisme getransformeerd tot ideologie. Het vertelt mensen dat het hun verantwoordelijkheid is met stress om te gaan. Jij alleen bent in staat een beter leven te leiden of geluk te vinden. Het is een mega-industrie waarin naar schatting 1,2 miljard euro wereldwijd omgaat. Alleen in de mindfulness business.
Purser gaat diep in op de onderzoeken en de achtergronden van MBSR, Mindfulness Based Stress Reduction, de semiwetenschappelijke kant van mindfulness. Hij betoogt dat veel misbruik gemaakt wordt, al dan niet bewust door bedrijven om de oorzaak van stress in het werk, gevoelens van depressie terug te leggen bij de medewerker. Een mindfulness workshop als alternatief voor een bezoek aan de huis- of bedrijfsarts. Of een goede therapie met een psycholoog. Er is geen enkel bewijs dat mindfulness iets doet met, voor of tegen stress.
Ronald Purser is zelf geen kleine jongen in de wereld van boeddhisme en onderzoek. Hij is professor in management in San Francisco en zenboeddhist. Hij zag in Californië de afgelopen jaren een golf aan mindfulness goeroes en trainingen langskomen. Hij ziet beroemdheden samenkomen in Davos rondom MBSR-oprichter Kabat-Zinn (en Oprah en haar internet tegenhanger Arianne Huffington). Met het aanstellen van een Jolly Good Fellow bij Google wel als hoogtepunt. Hij volgde de belangrijkste trainingen en sprak met de meest deskundige goeroes. Bestudeerde de ‘wetenschappelijke’ onderbouwing en stelde zich vragen als: is mindfulness wel het middel tegen stress dat het betoogt te zijn? Is mindfulness niet een doekje voor het bloeden? En: wie profiteren het meest van de mindfulness beweging?
Purser belicht in zijn boek alle aspecten om steeds weer terug te keren naar zijn belangrijkste punt. Dat wordt soms wel een beetje drammerig. Goed te volgen is de gedachtelijn in de eerste vijf hoofdstukken, maar dan wordt het probleem wel heel Amerikaans. Hier zie je dat Nederland toch wel heel anders is, de rechten van medewerkers beter beschermd zijn. Heerlijk is het hoofdstuk waar Purser aanwezig is bij een sessie hoe je mindfulness moet verkopen aan een bedrijf. Zelfs de business case met werk gerelateerde uitkomsten: minder stress, betere productiviteit, besluitvorming en taakperformance. En dat allemaal dankzij een workshop mindfulness.
Dus kauw rustig verder op de rozijn. Zet de ‘headspace app’ nog een keer een paar minuten aan, maar bedenk dat je verantwoordelijkheid van teveel stress vaak niet bij jou ligt. Daar gaat mindfulness dus niet bij helpen.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
