De stad werd bevolkt door grote creatieve en kunstzinnige breinen, dichters, romanschrijvers, filosofen en componisten die hun hoogtepunten geconfronteerd zagen met het schrikbewind van tsaar Nicolaas I, de opstand in 1905, de Russische Revolutie in 1917 en haar bloedige gevolgen in de strijd tussen de Witten en Roden. En tot slot de onderdrukking door Stalin dat dertig jaar voortduurde. De communisten hadden al in 1918 Moskou tot politieke hoofdstad gemaakt.
Componisten als Glazoenov, Stravinsky, Prokoviev en Sjostakovitsj kwamen in de stad tot wasdom, tot bloei, of knakten. Het verhaal van Dmitri Sjostakovski die dagelijks buiten zijn appartement met een koffertje stond . In afwachting van de militairen die hem kwamen halen. Het is diepe tragedie. Het is weer omgebogen tot mooie literatuur in de recente roman Het tumult van de tijd van Julian Barnes.
Het boek staat vol met kleine anekdotes waar groot verdriet achter schuilt. Het leed van dichteres Anna Achmatova moet immens geweest zijn. Ze bleef onder het juk van Stalin in leven met een verdwenen (geëxecuteerde) echtgenoot en een gevangen zoon. Ze was een immens bekende dichteres. Haar werk werd door duizenden uit hun hoofd geleerd omdat het bezit op papier tot opsluiting kon leiden. Bij haar dood in 1966 kwamen tienduizenden haar een laatste groet brengen.
Veel van haar vrienden en stadsgenoten zoals dichter Osip Mandelstam verdwenen. Of vluchten naar het buitenland, al dan niet gebroken. Vladimir Nabokov reisde van Petersburg naar Parijs en daarna naar Amerika om rusteloos te sterven in Montreux. Een serie aan Russische en Amerikaanse romans en studies achterlatend. Neem de jeugdvriendin Alisa Rosenbaum van zijn zus Olga Nabokova. Zij vluchtte ook naar Amerika. Rijke adel had geen toekomst in het communistisch rijk. Het zou grote invloed hebben op het meisje dat met haar nieuwe Amerikaanse naam Ayn Rand romans als De eeuwige bron (The Fountainhead) en De kracht van Atlantis (Atlas Shrugged) . Haar ‘objectivisme’ heeft grote invloed gehad op Amerikaanse ondernemers.
Ik sla het mooie Privédomein deel Necropolis van Vladislav Chodasevitsj open, met op de voorkant een portret van de auteur met zijn liefde Nina Berberova. Een boek vol portretten van zijn Petersburgse collega’s als Blok en Gorki. Hij nam deze Petersburgse schone in 1922 mee naar Europa om haar daar te dumpen. Dat lezen we dan weer bij Jan Brokken. Berberova ontpopte zich tot chroniqueur van de tientallen Russische ballingen in Parijs. Ze schreef tientallen droevige maar populaire romans.
Tot slot komt de stad en de wandelingen langs bij de grote
romanschrijver Andrej Bely in zijn symbolistische Petersburg. Ook hij raakte teleurgesteld in de revolutie maar
keerde jaren voor zijn dood toch weer terug.
Een parel dit boekje.
Vrijheid bestaat niet, zeiden gekken.
Wie zou dat nog in twijfel trekken,
Waar alles vaag werd, grauw en dof,
Waar goed en kwaad niet meer bestonden,
Geminacht werden, en verzwonden
Als in de wind verwaaiend stof?
Alexander Poeskin, Ruslands’ grootste dichter, uit Petersburg.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
