Ik sluit deze lange reeks van boeken af met Rusteloosheid van Ignaas Devisch. Waarom toch al dat geschipper tussen druk en bezig zijn en uit willen rusten in mindfulness en op-adem-kom sessies? Devisch laat zien dat deze discussie niet alleen praktisch, maar ook filosofisch is. Druk en verveling zijn twee kanten van dezelfde medaille. We leven in een tijdperk van meer en meer vrije tijd én het gevoel te hebben tijd te kort te komen.
Maar dat was niet altijd zo. De eerste gedocumenteerde tekenen van een kentering waarbij mensen bewust voor drukte en anderen voor bezinning kozen was in de vroegrenaissance. Een lange reeks van filosofen (Rousseau, Pascal, Nietzsche enzovoort) bogen zich over de vraag van het nut van het leven en de relatie van het leven tot werk en productief zijn. Al dan niet tot meerdere glorie van de Heer.
En de vraag of verveling zo erg is. Het wat rijkere deel van de samenleving kon zich na de industriële revolutie de vraag stellen of niets doen wel zo erg is. Verveling was iets voor de moderne mens. Romans als Oblomow van de Russische schrijver Ivan Gonstjarow (1812-1891) drukt deze tijdsgeest uit. Maar ook de hoofdpersoon van A la recherce du temps perdu, het hoofdwerk van Marcel Proust zit tot duizenden pagina’s op de bank, te mijmeren. Kennelijk was er tijd voor.
En dan treedt in de 20ste eeuw het tijdperk van de individualisering in met de het individu centraal als uitgangspunt van de samenleving. Het vraagstuk van evenwicht tussen werk en vrije tijd krijgt steeds meer aandacht. In een tijdperk waarin we ons werk mee naar huis nemen en de scheiding werk/privé steeds meer vervaagt , lijkt er steeds minder tijd te zijn. Paradoxaal hebben we ook steeds meer vrije tijd. En toch hebben we andere, hulpboeken, retraites, of mindfulness trainingen nodig om balans te houden en een volmaakt leven te leiden. Gejaagd door de klok neemt rusteloosheid bij velen de vorm van stress en eventueel een burn-out aan. Want als we te weinig uit het leven halen voelen we ons schuldig, wat weer stress etc. met zich mee brengt.
De filosoof Devisch vindt, als een terloopse conclusie, dat we ons geen zorgen moeten maken. Rusteloosheid hoort bij de mens. Goed beschouwd heeft rusteloosheid een aantal positieve aspecten: ‘De wil te leven, de hoop iets te bereiken, de passie waarmee we op zoek gaan naar liefde en vriendschap, de vreugde van een ontdekking, de voldoening van een grootse sportprestatie, het maken van een nieuw gerecht met een perfecte smaakbalans, het bereiken van een politiek akkoord na nachtenlang onderhandelen.’
Een mooi boek dat voor mij de brug slaat van persoonlijk veranderkunde naar filosofie.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
