In het voorwoord vertelt professor Simons dat hij deel had genomen aan een gesprek met onderwijsdeskundigen over de vraag wat het grootste probleem is in het onderwijs. Vier antwoorden werden genoemd: de bestaande lesmethoden, ontbreken van differentiatie en personalisering, de samenwerking tussen de leerkrachten en het feit dat docenten geen ontwerpers van leertrajecten zijn maar overdragers van informatie.
Later realiseerde Simons zich dat de groep discussieerde over de essentie van Lesson study.
De methode is oorspronkelijk afkomstig uit Japan maar veel literatuur komt inmiddels uit de VS. Wetenschapper Hattie stelde in zijn bekende metastudie dat docenten die samen hun eigen impact op hun leerlingen onderzoeken een bijzonder groot effect hebben op de kwaliteit van het onderwijs. Het blijkt dat er belangrijke resultaten zijn geboekt. Zo presteerden leerlingen significant beter op gestandaardiseerde taal- en rekentoetsen. En ook werden docenten aantoonbaar ‘betere’ docenten. Wat hield dat in? Ze werden gevoeliger voor en focusten meer op leerproblemen van leerlingen en toonden meer bereidheid om samen te werken. Maar de auteurs geven tevens aan dat het wel vijf tot zeven jaar kan duren voordat verandering in de schoolcultuur en opbrengsten merkbaar is.
Belangrijke kenmerken van Lesson Study zijn het bezoeken van elkaars lessen, observeren, in dialoog gaan en visie delen. Maar wanneer leerkrachten elkaars lessen bezoeken gaat het niet zozeer om het functioneren van de leerkracht maar om het leren van de leerling. Kenmerkend voor de methode is dat een Lesson Study team in de nabespreking de les bij stelt waarna de les opnieuw wordt uitgevoerd. De observanten van het Lesson Study team bepalen van tevoren welke leerlingen zij gaan observeren, bijvoorbeeld drie goede leerlingen, drie gemiddelde en drie zwakke leerlingen. Lesson Study is gemakkelijk te leren maar moeilijk te hanteren, zo lezen we.
Lesson Study is een proces waarbij de leerling wordt geobserveerd en de docent optreedt als onderzoeker. Collega docenten worden gezien als ‘critical friends’ en geven elkaar feedback.
Bij Lesson Study gaat het erom dat docenten zich professionaliseren door met leerlingenogen naar onderwijs te kijken en op grond daarvan vorm te geven. De deelnemende docenten hoeven niet van één school te zijn. Ook hoeven de deelnemers niet van één vak te zijn. Geld kan een belangrijke optie worden om zo meer tijd voor docenten beschikbaar te stellen.
In het boek worden de fasen van Lesson Study uitvoerig toegelicht en treft de lezer allerlei werkbladen aan. Het boek is helder geschreven en toegespitst op de praktijk.
Bij de toepassing en vertaling naar de praktijk blijkt tijd een issue te zijn: het geven van de onderzoeksles en het direct nabespreken vraagt al gauw vier uur. Voor de herziening moet twee tot zes uur worden gereserveerd. De gemiddelde tijd die één docent nodig heeft is circa 25 uur per Lesson Study-cyclus.
Mijn commentaar bij deze methode is dat - naast de tijd die ik als een lastig probleem zie - dat er niet zo duidelijk wordt stil gestaan bij de consequenties van het opnieuw geven van de les. Hoewel dat niet altijd nodig is, aldus de auteurs, blijf ik het een raar idee vinden om een les opnieuw aan leerlingen aan te bieden. Hoe motiverend is dat, vraag ik me af. Maar dat zijn twee relatief kleine punten die m.i. het belang van professionaliseren niet mogen overstijgen. Lesson Study heeft een grote belofte in zich en zal het van de schoolleiders en hun besturen afhangen of dit soort baanbrekende aanpakken de traditionele aanpakken vervangen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
