‘De legitieme portie is een opgefokte regeling’

Successierecht noemt hij jaloeziebelasting, de liefde een dwangneurose. En de werkelijkheid is nog absurder dan een academicus in zijn werkkamer kan verzinnen. Na 31 jaar nam prof. mr. Gregor van der Burght, onlangs benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau, eind februari afscheid als hoogleraar privaat- en erfrecht aan de Vrije Universiteit. Een scherpe visie over liefde, dood en andere ongemakken. Na 31 jaar neemt u afscheid als hoogleraar. Waarom? Ik moest, omdat ik 65 werd. College geven vind ik nog altijd leuk, maar op zich had ik het universitaire wereldje ook wel gezien. Vroeger was het allemaal heel informeel en kon je snel en effectief zaken met elkaar tot stand brengen, nu moet alles Oost-Europees formeel worden aangevraagd. Uw afscheidsrede draagt de bijzondere titel Over liefde, dood en andere ongemakken? Deze titel suggereert de dood, maar ook de liefde als ongemakken. Pragmatisch of pessimistisch? Puur pragmatisch. De liefde is een lastig ding. Huwelijkse voorwaarden worden wel gemaakt, maar in een la gelegd en nooit meer naar gekeken. Want we houden immers van elkaar? In mijn rede noem ik de liefde een dwangneurose. Dat heb ik expres wat hard aangezet. In de liefde vergeten mensen hun eigen belang; er worden wel afspraken gemaakt, maar die worden vergeten. Na hun tweede of derde huwelijk worden mensen wat nuchterder, dat vind ik wel aardig. Ah, de liefde. In uw afscheidsrede beschrijft u het huwelijksvermogensrecht als oorlogsrecht. Waarin de wetgever als wapenleverancier achter de coulissen klaar staat met een arsenaal van munitie om – als de liefde verdwenen is – de strijd te beginnen. Niet echt een romantisch beeld... Het is ook niet romantisch als je ziet hoe mensen elkaar in de rechtszaal bestrijden. Men haalt echt alles uit de kast, staat elkaar naar het leven, speelt het via de kinderen, op een hele gemene manier. Ook al zijn er huwelijkse voorwaarden gemaakt, zoals het verrekenen van het jaarlijks overschot aan inkomens; men doet het gewoon niet. Want het is zo saai om samen te gaan afrekenen. Totdat ze gaan scheiden, dan zegt de minst verdienende: 'ik wil mijn geld hebben.' En de andere partij wil dat nu juist net niet gaan betalen. Wat is dan een oplossing, volgens u? Hier is geen oplossing voor. Het idee dat huwelijkse voorwaarden echt binden, klopt niet. Trouw gewoon in gemeenschap van goederen, geen geklets. Want als je gescheiden vermogens wilt handhaven, dan moet je ook een boekhouding bijhouden. En niemand doet dat. Als we verder kijken, naar de dood. U bent bepaald geen voorstander van het huidige, 'nieuwe' erfrecht. Wat schort eraan? Al die fuzz om het nieuwe erfrecht, kom op. Het is onnodig ingewikkeld geworden en de resultaten verschillen nauwelijks van het oude erfrecht. Het idee was dat je geen testament meer nodig had, geen notaris meer. Maar het aantal testamenten is de afgelopen jaren alleen maar gestegen. En je moet tegenwoordig wel naar de notaris, als je kijkt naar al die rechten voor de kinderen, de legitieme portie, en alle verschillende mogelijkheden om op bijvoorbeeld successierecht te besparen. Je bent een dief van je eigen portemonnee als je niet naar een notaris gaat. U bent geen voorstander van de legitieme portie, zo te horen? Die legitieme portie is een opgefokte, waanzinnig ingewikkelde regeling. Je hebt je kinderen opgevoed, dan is het toch klaar? Je zou de legitieme portie wellicht kunnen handhaven voor kinderen die nooit door hun vader zijn erkend en die via een vaderschapsactie erachter zijn gekomen wie hun vader is. Die kinderen die nooit zijn opgevoed, nooit zijn onderhouden door hun vader, die kunnen zo'n claim hebben. U bent ook niet te spreken over de successiebelasting. In uw rede noemt u deze jaloeziebelasting. Waarom? Belasting is op zichzelf al een inbreuk op je eigendom. Als ik wat verdien, dan is dat van mij. De overheid moet wel een stevig verhaal hebben om dat van mij af te nemen. Men ervaart het als gestolen geld. We zijn het er nu wel over eens dat belastinggeld nodig is om het overheidsapparaat draaiende te houden, maar dan moet de overheid per geval met een goed verhaal komen. Zeker met successierecht. Erven is een ultiem fenomeen. De ene persoon overlijdt en geeft iets door aan de andere persoon. Waarom moet de staat daar met zijn vingers aanzitten? Tegenwoordig hebben steeds meer mensen geen kinderen. Die laten dan na aan bijvoorbeeld een neefje of nichtje. En die moet dan ook nog eens een hoger percentage successiebelasting betalen? En als je een goed doel iets nalaat, een wildvreemde organisatie die nauwelijks gecontroleerd met dat geld aan de slag gaat en zijn directeuren forse salarissen uitkeert, dan is dat onbelast? Wat een onzin! Het verhaal hierachter vind ik niet deugen. Zojuist heb ik heb het nieuwe wetsvoorstel van staatssecretaris De Jager door zitten bladeren. Daarin staat dat het draagkrachtbeginsel als basis wordt genomen. Maar in negen van de tien gevallen erf je een huis, een schilderij of stoelen. Je krijgt alleen meer spullen, niet meer geld. Als de man overlijdt en de vrouw erft het huis, dan kun je niet stellen dat zij draagkrachtiger is geworden, want zij woonde toch al in dat huis? Genoeg over liefde, dood en ongemakken. Wat zijn uw plannen voor de toekomst? Ik ben in november 2007 benoemd tot 0-hoogleraar op de Nederlandse Antillen. In Duitsland noemen ze dat 'Honorar Professor', voor de eer. Ik blijf daar gewoon college geven. De lijnen op de universiteit in de Antillen zijn heel kort, ze werken er met een hele kleine staf. Er heerst een leuke ontspannen sfeer. Ook denk ik dat ik binnenkort weer in de pen ga klimmen over het successierecht. En ik blijf als raadsheer-plaatsvervanger hofzittingen doen bij het Gerechtshof in Den Haag en als mediator werken bij De Keizersgracht Juristen in Heerlen. In de praktijk gebeuren dingen, die je niet kunt verzinnen in je studeerkamer. De praktijk houdt je scherp.