Wegwijs in recht

Voorwoord 5

DEEL 1 INLEIDING TOT RECHT 15
1. Wat is recht? Een poging tot definitie 17
1.1. Tafereel van een voortschrijdende massa 17
1.2. Rechtsregels 19
1.3. Definitie 22
2. Objectief en subjectief recht 23

DEEL 2 OBJECTIEF RECHT 27
1. Ontwikkeling van objectief recht 29
1.1. Een ordening in ruimte 29
1.2. Een ordening in tijd 31
2. Bronnen van objectief recht 33
2.1. Over rechtsbronnen 33
2.2. Materiële bronnen van recht 33
2.3. Formele bronnen van recht 34
2.3.1. Wetgeving 35
§ 1. Het begrip ‘wetgeving’ 35
§ 2. Wetgeving als formele bron van recht: een historische beschouwing 41
§ 3. Wetgeving op nationaal niveau 45
A. Fundamentele kenmerken van de Belgische staat 45
B. Wetgeving in het federale België 47
1. Het federaal niveau 48
2. Het deelstatelijk niveau 51
3. Exclusieve bevoegdheidsverdeling 51
§ 4. Wetgeving op federaal niveau 52
A. De Belgische Grondwet 52
1. Resultaat van een volksopstand 53
2. De Gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994: capita selecta 55
2.1. De herziening van de Grondwet 55
2.2. De Belgen en hun rechten 56
2.2.1. Over rechten en vrijheden oftewel grondrechten oftewel mensenrechten 56
2.2.2. Generaties van mensenrechten 57
2.2.3. Oorspronkelijk een nationale bescherming 59
2.2.4. Naoorlogse stappen naar een internationale bescherming van de mensenrechten 60
2.2.5. Beperken van grondrechten 63
2.2.6. Bespreking van enkele fundamentele rechten en vrijheden 66
B. De wet in de formele zin 73
C. Koninklijke besluiten 76
D. Ministeriële besluiten 77
§ 5. Wetgeving op deelstatelijk niveau 77
A. Decreten 78
B. Ordonnanties 78
C. Besluiten 78
D. Capita selecta: samenwerkingsakkoorden en regelgeving op provinciaal en gemeentelijk niveau 79
§ 6. Wetgeving op internationaal niveau 80
§ 7. De normenhiërarchie 81
A. Een conflict tussen rechtsregels 81
B. De rangorde van rechtsregels 82
C. De bevoegdheidsverdeling 83
D. Over tijd 83
E. Aanknopingspunten met de nationale rechtsorde 84
F. De verhouding internationaal en nationaal recht 85
2.3.2. Rechtspraak 90
§ 1. Over de rol van de rechter 90
§ 2. Rechtspraak als bron van recht 91
§ 3. De rechterlijke organisatie 94
A. Nationale rechtscolleges 94
1. De rechtscolleges van de rechterlijke macht 96
1.1. Het vredegerecht 96
1.2. De politierechtbank 98
1.3. De rechtbank van eerste aanleg 98
1.4. De ondernemingsrechtbank 100
1.5. De arbeidsrechtbank 101
1.6. De arrondissementsrechtbank 102
1.7. Het hof van assisen 103
1.8. De hoven van beroep 103
1.9. De arbeidshoven 104
1.10. Het Hof van Cassatie 104
1.11. Schematisch overzicht van de rechterlijke macht 105
2. Het Grondwettelijk Hof en de Raad van State 106
2.1. Het Grondwettelijk Hof 106
2.2. De Raad van State 108
B. Internationale rechtscolleges 110
§ 4. Buitengerechtelijke geschiloplossing 111
A. Bemiddeling 112
B. Vaststellingsovereenkomsten 113
2.3.3. Rechtsleer 114
§ 1. Het begrip ‘rechtsleer’ 114
§ 2. Rechtsleer als bron van recht 114
2.3.4. Andere bronnen van recht 114
§ 1. Gewoonterecht 114
§ 2. Algemene rechtsbeginselen 115
§ 3. De billijkheid als bron van recht? 116
3. Indeling van objectief recht 117
3.1. Indeling in rechtstakken 117
3.2. Publiekrecht 118
3.2.1. Staatsrecht 119
§ 1. Bronnen van staatsrecht 119
§ 2. Beginselen van staatsrecht 120
3.2.2. Administratief recht 120
§ 1. Bronnen van administratief recht 120
§ 2. Beginselen van administratief recht 120
3.2.3. Strafrecht en strafprocesrecht 121
§ 1. Strafrecht 121
A. Bronnen van strafrecht 121
B. Beginselen van strafrecht 121
§ 2. Strafprocesrecht 122
A. Bronnen van strafprocesrecht 122
B. Beginselen van strafprocesrecht 122
3.2.4. Fiscaal recht 123
§ 1. Bronnen van fiscaal recht 123
§ 2. Beginselen van fiscaal recht 123
3.3. Privaatrecht 123
3.3.1. Burgerlijk recht 124
§ 1. Bronnen van burgerlijk recht 124
A. Het oud Burgerlijk Wetboek 124
B. Het nieuw Burgerlijk Wetboek 124
§ 2. Beginselen van burgerlijk recht 125
A. Gemeen recht 125
B. Personen- en familierecht 125
C. Familiaal vermogensrecht 126
D. Vermogensrecht 128
3.3.2. Gerechtelijk recht 131
§ 1. Bronnen van gerechtelijk recht 131
§ 2. Beginselen van gerechtelijk recht 131
3.3.3. Internationaal privaatrecht 135
§ 1. Bronnen van internationaal privaatrecht 135
§ 2. Beginselen van internationaal privaatrecht 135
3.4. Gemengde rechtstakken 135
3.4.1. Sociaal recht 136
§ 1. Een overkoepelende rechtstak 136
§ 2. Arbeidsrecht 136
A. Bronnen van arbeidsrecht 136
B. Beginselen van arbeidsrecht 136
§ 3. Socialezekerheidsrecht 137
A. Bronnen van socialezekerheidsrecht 137
B. Beginselen van socialezekerheidsrecht 137
3.4.2. Financieel recht 138
§ 1. Bronnen van financieel recht 138
§ 2. Beginselen van financieel recht 139
3.4.3. Ondernemingsrecht 139
§ 1. Bronnen van ondernemingsrecht 139
§ 2. Beginselen van ondernemingsrecht 139
3.5. Internationaal recht 141
3.5.1. Volkenrecht 141
§ 1. Bronnen van volkenrecht 141
A. Internationale verdragen 141
B. Internationale gewoonten 143
C. De door beschaafde naties erkende algemene rechtsbeginselen 143
D. Rechtspraak 144
E. Rechtsleer 144
§ 2. Beginselen van volkenrecht 144
3.5.2. Recht van de Europese Unie 148
§ 1. Bronnen van recht van de Europese Unie 149
§ 2. Beginselen van recht van de Europese Unie 149
A. De geboorte van een Europese Unie 149
B. De Europese rechtsorde 152
1. Het institutioneel kader van de Europese Unie 152
1.1. Het Europees Parlement 153
1.2. De Europese Raad 153
1.3. De Raad 154
1.4. De Europese Commissie 155
1.5. Het Hof van Justitie van de Europese Unie 156
1.6. De Europese Centrale Bank (ECB) 157
1.7. De Rekenkamer 158
2. Recht van de Europese Unie 158
3. Het opzet van de Europese Unie 159
3.1. Een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht 159
3.2. Een interne markt 161
3.2.1. Het vrije verkeer van goederen 161
3.2.2. Het vrij verkeer van personen 161
3.2.3. Het vrij verkeer van diensten 162
3.2.4. Het vrij verkeer van kapitaal 163
4. Grote verwachtingen 164

DEEL 3 SUBJECTIEF RECHT 167
1. Begripsbepaling 169
2. Het rechtssubject 171
2.1. Afbakening 171
2.2. Natuurlijke personen 171
2.2.1. Rechtsbekwaamheid 171
§ 1. De geboorte 171
§ 2. Tijdens het leven 172
§ 3. Het overlijden 172
2.2.2. Handelingsbekwaamheid 172
2.3. Rechtspersonen 173
3. Het rechtsobject 175
4. Het ontstaan, uitoefenen en tenietgaan van subjectieve rechten en plichten 177
4.1. Het ontstaan van subjectieve rechten en plichten 177
4.1.1. Loutere feiten (gebeurtenissen) 177
4.1.2. Feitelijke handelingen 178
4.1.3. Rechtshandelingen 178
4.2. Het uitoefenen van subjectieve rechten en plichten 178
4.3. Tenietgaan van subjectieve rechten en plichten 180

Bibliografie 183