Moderne Nederlandse gerechtsgebouwen

Woord vooraf 9

1 Moderne Nederlandse gerechtsgebouwen 11
Onderzoeksthematiek en vraagstelling 11
Conceptueel kader en onderzoeksopzet 14
Het belang van het onderzoek 16
Leeswijzer 18

2 Over rechtspraak en de functies van een gerechtsgebouw 19
Rechtspraak in Nederland: feiten, ambities en een korte ontstaansgeschiedenis 20
Feiten en ambities 20
Historische hoofdlijnen: van 1813 tot in de vroege twintigste eeuw 22
Historische hoofdlijnen: de naoorlogse periode 1945-1982 26
Recente geschiedenis van de rechtspraak: 1983-2002 28
De Raad voor de rechtspraak gaat van start: 2002 30
Transparantie, gezag en het ‘rechtsbedrijf’ 32
Hedendaagse functionele eisen aan een gerechtsgebouw 38
Over de functies van een gerechtsgebouw 38
De handleiding ‘Functionele eisen gerechtsgebouwen’ 41
De functionele eisen toegespitst op één nieuwbouwproject 47
Functionele eisen in de jaren 1870-1914 48
Ter afsluiting 52

3 Organisatie van het bouwen voor de rechtspraak 53
Activiteiten om een nieuw gerechtsgebouw tot stand te brengen 54
Initiatief 54
Ontwerp 55
Aanbesteding 55
Uitvoering 55
Beheer, onderhoud en exploitatie 56
Ontwikkelingen in het huisvesten en bouwen voor de Rijksoverheid 56
Taak, werkwijze en bevoegdheden van de Rijksgebouwendienst vanaf 1989 56
Architectonische kwaliteit en stedenbouwkundige inpassing 65
Architectenkeuze 66
Toepassing beeldende kunst bij Rijksgebouwen: de percentageregeling 70
Organisatorische aspecten van het programma JR 120 71
Vergelijking met de jaren 1870-1914 77
Fasen in de totstandkoming van een gerechtsgebouw 77
Organisatie van het bouwen voor de rechtspraak in 1870-1914 78
Ter afsluiting 80

4 Moderne gerechtsgebouwen: de voorgeschiedenis (1945-1990) 83
Bouwen voor de rechtspraak tussen WO II en 1990 84
Bouwprojecten 1945-1990:
Paleis van justitie ’s-Hertogenbosch (1950) 86
Paleis van justitie Arnhem (1966) 90
Paleis van justitie Den Haag (1976) 93
Gerechtsgebouw Zwolle (1977) 94
Gerechtsgebouw Parnas Amsterdam (1975; 1990) 98
Gerechtsgebouw Breda Sluissingel (1986) 105
Terugblik 110

5 Moderne gerechtsgebouwen: het bouwprogramma van 1990-2016 111
JR 120: een antwoord op huisvestingsproblemen van de rechtspraak 111
Bouwprojecten van JR 120:
Gerechtsgebouw Leeuwarden (1994) 117
Gerechtsgebouw Dordrecht (1994) 123
Gerechtsgebouw Maastricht (1994) 126
Gerechtsgebouw Roermond (1994) 131
Gerechtsgebouw Almelo (1995) 138
Gerechtsgebouw Middelburg (1995) 143
Gerechtsgebouw Assen (1995) 152
Gerechtsgebouw Alkmaar (1996) 158
Gerechtsgebouw Breda Sluissingel (1996) 164
Gerechtsgebouw Wilhelminahof Rotterdam (1996) 166
Gerechtsgebouw Parnas Amsterdam (1996) 174
Gerechtsgebouw Tiel (1996) 176
Gerechtsgebouw Zutphen (1997) 181
Gerechtsgebouw Groningen (1998) 188
Paleis van justitie ’s-Hertogenbosch (1998) 197
Paleis van justitie Arnhem (1998) 207
Paleis van justitie Den Haag (1998) 211
Gerechtsgebouw Utrecht (2000) 215
Gerechtsgebouw Lelystad (2001) 223
Gerechtsgebouw De Appelaar Haarlem (2005) 229
Gerechtsgebouw Zwolle (2013, 2016) 239
Terugblik 246
Functionaliteit 246
Karakteristiek van de gebouwen 248
Expressie van JR 120 251
Vergelijking met de jaren 1870-1914 252

6 Moderne gerechtsgebouwen vanaf 2013 253
Bouwprojecten van na het bouwprogramma 1990-2016:
Paleis van justitie Amsterdam IJdok (2013) 254
Intermezzo: nieuwe vormen van publiek-private samenwerking 262
DBFMO: ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en beheer in één hand 263
Verschillen tussen DBFMO en de lease-financiering van JR 120 264
De meest recente bouwprojecten:
Hoge Raad der Nederlanden (2016) 267
Gerechtsgebouw Breda Stationskwartier (2018) 277
Terugblik 287

7 Slotbeschouwing 289
Redenen voor nieuwbouw en verbouwingen voor de rechtspraak 290
Hoe moderne gerechtsgebouwen vorm geven aan organisatie en taken van de rechtspraak 291
Verschillen tussen moderne en traditionele Nederlandse gerechtsgebouwen 292
Actuele discussies 292
Noten 297
Begripsomschrijvingen 312
Geraadpleegde literatuur 317
Overige documentatie 324
Illustratieverantwoording 326
Contactpersonen 330
Personenregister 331
Plaatsnamenregister 334