Het gras bij de buren

Overzicht van figuren 9
Ten geleide 11

1 Inleiding 17
1.1 De unieke prestatie 17
1.2 Altijd en overal vergelijken 18
1.3 Hoe Nederland op ranglijsten voorkomt 21
1.4 Van land naar binnenland: een voorbeeld van bench marking 27
1.5 Het beste bestaat of toch niet 28
1.6 Onderwerp en definitie van bench marking 29
1.7 Onderwerp van het boek 33
1.8 Doel 35
1.9 Bronnen 35

2 Bench marking: achtergronden en eerste typering 37
2.1 Inleiding 37
2.2 Bedrijfsmatig denken 38
2.3 Verschil tussen overheidsorganisaties en private organisaties 39
2.4 Bench marking past bij een zakelijke overheid 43
2.5 Het gras is elders groener 44
2.6 Op bepaalde gemeentelijke terreinen 47
2.7 Mythen over bench marking 49

3 Bench marking: kenmerken, vormen, doelen, grenzen 51
3.1 Bench marking is geen beleidsevaluatie of monitoring 51
3.2 Omschrijving van bench marking 54
3.3 Perspectief op meting 55
3.4 Kenmerken van bench markonderzoek 56
3.5 Hanteren van normen of een ander referentiekader 58
3.6 Verbeterruimte en streefcijfers 59
3.7 Eisen aan bench markonderzoek 61
3.8 Het kwantitatieve is dominant 63
3.9 Doelen van bench marking 63
3.10 Vormen van bench marking 65
3.11 Thuiszorginstellingen als voorbeeld 67
3.12 Grenzen van bench marking 69
3.13 Progressie in bench marking: verpleeghuizen als domein 70

4 Voordelen en nadelen van benchmarking 73
4.1 Veronderstelde voordelen van bench marking 74
4.2 Veronderstelde nadelen van bench marking 79
4.3 Enkele conclusies 88

5 Ervaringen met bench marking trajecten: verdiepende impressies 91
5.1 Zijn academische bezwaren ook praktische bezwaren? 91
5.2 Bench marking bij centra voor geestelijke gezondheidszorg 92
5.3 Bench marking bij regionale opleidingscentra 93
5.4 Vergelijking van universitaire opleidingen 94
5.5 Bench marking van gemeentelijke organisaties en hun besturen 95
5.6 Een bench marksysteem bouwen? 96
5.7 Enkele conclusies en bezinning 97

6 Veronderstellingen achter benchmarking 103
6.1 Veronderstellingen op een rij 103
6.2 Bezinning op veronderstellingen 114
6.3 Enkele conclusies 119

7 Uitkomsten van bench marking: benchmarks centraal 121
7.1 Eerste voorbeeld: bench mark van servicegerichtheid 121
7.2 Tweede voorbeeld: bench mark van burgerzaken 122
7.3 Derde voorbeeld: bench mark van afvalbeheer 123
7.4 Vierde voorbeeld: bench mark van sportbeleid 124
7.5 Vijfde voorbeeld: bench mark werk en inkomen 125
7.6 Zesde voorbeeld: bench mark van de apparaatsomvang en apparaatskosten 126
7.7 Zevende voorbeeld: bench marking van duurzame mobiliteit 130
7.8 Algemeen beeld 132

8 Uitkomsten van partiële benchmarking: gemeenten centraal 135
8.1 Bench mark bouw- en woningtoezicht 135
8.2 Enkele gevalstudies 136
8.3 Enkele aanvullingen 141

9 Uitkomsten van integrale benchmarking: de beste woongemeenten 143
9.1 Atlas voor gemeenten 143
9.2 Atlas van beste woongemeenten 146
9.3 De sociale staat van de gemeente 156
9.4 De staat van stadsbuurten 157
9.5 De staat van dorpen 163
9.6 De staat van het geluk 167
9.7 Enkele conclusies 172

10 Uitkomsten van integrale benchmarking: de bestuurlijke staat van gemeenten 175
10.1 De Staat van de Gemeente 176
10.2 Het instrument 177
10.3 Veel gemeenten namen deel 177
10.4 Totaalbeeld 179
10.5 Goede en minder goede prestaties van gemeenten 179
10.6 Indicatoren waarop gemeenten ‘goed’ scoren 182
10.7 Neutrale indicatoren: niet goed en niet slecht 182
10.8 Waar burgers ontevreden over zijn 183
10.9 De ranglijst van gemeenten 183
10.10 Wie oriënteert zich op wie 188
10.11 Enkele conclusies 189

11 Bench markrapportages gebruiken, ervan leren en verbeteren 193
11.1 Scepsis: geen directe benutting 193
11.2 Aanvaarding en belang van bench marking 195
11.3 Kritiek 196
11.4 Bench marking en twee soorten leren: marginaal leren voorop 200
11.5 Geen breuken in beleid maar wel deliberatie? 203
11.6 Van invloed op benutting of gebruik 203
11.7 De rol van de pers en publieke opinie 206
11.8 Nogmaals: ontvankelijkheid voor bench mark bij bestuurders 208
11.9 Witte raven 208
11.10 Nieuwsgierigheid bevredigen 209
11.11 Bench mark en conflict 210
11.12 Verklaring 211
11.13 Enkele conclusies 215

12 Valkuilen bij bench marking 219
12.1 Valkuilen bij bench markonderzoek op een rij 219
12.2 Wat nu van de genoemde valkuilen te denken? 229
12.3 Methodische valkuilen bij bench markonderzoek op een rij 230
12.4 Valkuilen vermijden in ontwerpprocessen van meting 234

13 Enkele conclusies over de keizer en de kleren 237
13.1 Bench marking en New Public Management 237
13.2 Met bench marking beleidshomeopathie uitbannen 238
13.3 De ambitie en werkelijkheid van bench marking: een demasqué 240
13.4 De beste praktijk en de beste organisatie 242
13.5 Voor- en nadelen van bench marking 243
13.6 Gedijen 247
13.7 Eerste mythe 247
13.8 Tweede mythe 248
13.9 Derde mythe 250
13.10 Vierde mythe 251
13.11 Na vier mythes 253
13.12 Kanttekening 254
13.13 Algemeen beeld aangevuld 254
13.14 Aanbeveling 256

14 Reflectie: enkele stellingen over bench marking 259

Literatuur 283
Bijlage 1: KING: het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten 305
Bijlage 2: Overzicht van een aantal gemeentelijke bench marks 309

De auteurs 311