Onderneming en oorlogsdreiging

Ten geleide – Si vis pacem, para bellum – Prof. mr. H.J. de Kluiver / 11

Inleiding / 11
De grijze zone tussen oorlog en vrede / 11
Over noodrecht en lessen uit het verleden / 12
Bescherming van (dochter)ondernemingen: over trusts en zetelverplaatsing / 13
De impact van economische sancties / 14
De juridische status van ‘frozen assets’ / 15
Ontregeling van de samenleving in de grijze zone: cyber centraal / 16
Afronding / 17

Onderneming, oorlog en oorlogsdreiging – Prof. mr. C.D.J. Bulten en prof. mr. C.J.H. Jansen / 19
1 Inleiding / 19
2 Nederlandse ondernemingen in de Eerste Wereldoorlog / 20
2.1 Oorlogsdreiging: bedreigingen voor het bedrijfsleven / 20
2.2 Oorlogsdreiging en bedrijfsvoering / 21
2.3 De invoering van de Beurswet 1914 / 23
2.4 Prijsbeperkingen door de overheid / 24
3 Nederlandse ondernemingen in de Tweede Wereldoorlog / 26
3.1 Besluiten van de Nederlandse regering in Londen ten aanzien van ondernemingen / 27
3.2 Wettelijke maatregelen in bezet Nederland ten aanzien van ondernemingen / 28
3.2.1 Ondernemingen, bezetting en exploitatie / 28
3.2.2 Liquidatie van Joodse ondernemingen / 30
3.2.3 Prijsbeperkingen in bezet Nederland / 31
4 Nederlandse ondernemingen in de wederopbouwperiode / 32
5 Conclusie / 34

Oorlogsbescherming; ondernemingsperspectief en corporate governance – Prof. mr. A.F. Verdam / 37
1 Inleiding / 37
1.1 Afbakening / 37
1.2 Opzet / 38
2 Wat wordt beoogd met bescherming? / 38
2.2 De beschermingsmaatregelen bestaan veelal uit twee typen / 39
3 Type oorlogsvoering van belang / 39
4 Sanctierecht / 41
4.1 Sanctierecht VS / 41
4.2 Juridische grondslag / 41
4.3 Toepassing / 42
5 Zetelverplaatsing / 44
6 De Trust / 45
7 Opstellen van een beschermingsplan / 46
7.1 Identificatie landen en vennootschappen / 46
7.2 Zetelverplaatsing en/of trust / 46
7.3 Techniek van de zetelverplaatsing; verschillende procedures / 47
7.4 De Trust / 48
7.5 Wat/wie? / 49
7.6 Tijdstip van zetelverplaatsing of overgang naar ‘emergency period’ bij trust / 49
7.7 Situatie na effectuering / 50
7.8 Terugkeer naar oude situatie / 52
7.9 Documentatie / 52
8 Governance / 52
8.1 Inleiding / 52
8.2 Bevoegdheid / 53
8.3 De rol van de raad van commissarissen / 53
8.4 Vragen naar rol van ava en van OR / 54
8.5 Artikel 2:107a BW / 54
8.6 Interpretatie van bestuursautonomiebepaling / 55
8.7 Informatierecht aandeelhoudersvergadering / 56
8.8 Gelijkheidsbeginsel en besmette aandeelhouders / 56
8.9 Ondernemingsraad / 57
9 Bezwaren tegen toepassing rechten aandeelhoudersvergadering of ondernemingsraad / 57
9.1 Snel en zelfstandig handelen van bestuur geboden / 58
9.2 Vertrouwelijkheid: bekendheid met oorlogsbeschermingsmaatregelen kan de effectiviteit aantasten / 58
9.3 Onzekerheid van effectuering en onbestemdheid van duur van bescherming en van concrete oorlogsomstandigheden / 59
9.4 Veronderstelde tijdelijkheid van de maatregelen / 59
9.5 Karakter van noodwetgeving / 60
9.6 Aanvullende noodwetgeving op dit punt gewenst / 61
9.7 Wijziging vennootschappelijk statuut na zetelverplaatsing; overdracht aan trust onder ander regime / 62
10 Afronding / 62

Zetelverplaatsing en oorlogsdreiging – Mr. drs. T.J.C. Klein Bronsvoort, mr. C.R. Nagtegaal, prof. mr. M. van Olffen / 65
1 Inleiding / 65
2 Een korte geschiedenis / 66
2.1 Rijkswet 1940 / 66
2.2 Rijkswet vrijwillige zetelverplaatsing van rechtspersonen / 67
2.3 Wet zetelverplaatsing derde landen / 68
3 De Rijkswet / 69
3.1 Toepassingsbereik / 69
3.2 Procedure / 69
3.3 Machtiging / 71
3.4 Terugplaatsing / 72
4 De Wet ZDL / 73
4.1 Toepassingsbereik / 73
4.2 Procedure / 73
4.3 Machtiging / 74
4.4 Terugplaatsing / 74
5 Bescherming belanghebbenden / 75
5.1 Positie aandeelhouders / 76
5.1.1 Zetelverplaatsing door de algemene vergadering; positie minderheidsaandeelhouders / 77
5.1.2 Zetelverplaatsing door een ander dan de algemene vergadering; positie aandeelhouders / 79
5.2 Bescherming van werknemers / 83
5.3 Bescherming van crediteuren / 84
5.4 Aantasting van de zetelverplaatsing / 85
6 Noodzaak tot modernisering / 86
6.1 Toepassingsbereik / 86
6.2 Flexibiliteit, rechtszekerheid en bescherming / 88
6.3 Samenloop met regelgeving van latere datum / 89
6.4 Gevolgen van oorlogssituaties die andere regelingen vereisen / 90

Hybride conflicten, cybersecurity en ondernemingen – Mr. dr. P.T.J. Wolters / 93
1 Inleiding / 93
2 Het begrip cybersecurity / 95
2.1 Digitale middelen / 95
2.2 Bescherming / 96
2.3 Uiteenlopende dreigingen / 97
2.4 Een grote verscheidenheid aan beveiligingsmaatregelen / 97
2.5 Tussenconclusie: een veelomvattend begrip / 98
3 Cybersecurity in hybride conflicten / 98
3.1 Het verkrijgen van informatie / 98
3.2 Het ontregelen van de maatschappij / 99
3.3 Andere cybersecurityrisico’s / 100
3.4 Ketenafhankelijkheid / 100
3.5 De rol van ondernemingen / 102
4 Algemene cybersecurityverplichtingen / 102
4.1 AVG / 104
4.1.1 Toepassingsgebied AVG / 104
4.1.2 De cybersecurityverplichting van artikel 32 AVG / 104
4.2 NIS2 / 105
4.2.1 Toepassingsgebied NIS2 / 106
4.2.2 De cybersecurityverplichting van artikel 21 NIS2 / 107
5 Enkele bijzondere aspecten van het Europese juridische kader / 108
5.1 Doorgiften van data / 108
5.1.1 De definitie van een ‘doorgifte’ / 109
5.1.2 Restricties op doorgiften van persoonsgegevens / 110
5.1.3 Restricties op doorgiften van andere data / 111
5.1.4 Andere landen / 112
5.1.5 Tussenconclusie / 113
5.2 De omgang met ketenafhankelijkheid / 113
5.2.1 Ketenafhankelijkheid en de AVG / 113
5.2.2 Ketenafhankelijkheid en de NIS2 / 114
5.2.3 Ketenafhankelijkheid en de DORA / 115
5.2.4 Tussenconclusie / 116
5.3 De rol van de overheid / 117
5.3.1 NIS2 en Cyber Solidarity Act / 117
5.3.2 Goedgekeurde standaarden, certificeringsmechanismen en gedragscodes / 119
6 Conclusie / 121

Geopolitiek, oorlogsdreiging, internationale handel en economische sancties – Mr. P.N. Ploeger en mr. J.J. Strijder / 125
1 Inleiding / 125
2 Terminologie: sancties en exportcontroles / 126
3 Huidig wettelijk kader sancties en exportcontroles / 127
3.1 Historische context / 127
3.2 Sancties: wettelijk kader / 129
3.3 Exportcontroles: achtergrond en wettelijk kader / 131
4 Relevante aspecten van (EU-)sancties / 132
4.1 Toepassingsgebied EU-sancties / 132
4.2 Typen sanctiemaatregelen / 136
4.3 Tegenmaatregelen derde landen (en bescherming daartegen) / 138
5 Geopolitieke ontwikkelingen / 139
5.1 Periode na de Koude Oorlog / 139
5.2 De opkomst van China / 140
5.3 Protectionisme van de Verenigde Staten en elders / 141
5.4 Inval van Oekraïne door Rusland / 142
5.5 COVID-19-pandemie en andere problemen in toeleveringsketens / 144
6 Beleids- en wetgevingsrespons EU en Nederland op geopolitieke ontwikkelingen / 144
6.1 De European Economic Security Strategy als basis in de EU / 144
6.2 Ontwikkelingen in Nederland / 148
7 Conclusie en gevolgen voor internationaal opererende ondernemingen / 150

Frozen assets: a plethora of questions and uncertain answers – Prof. mr. V.P.G. de Serière / 155
1 Introduction / 155
2 Issues that arise / 156
3 The legal status of frozen assets deposited with Euroclear Bank and their revenues / 158
4 A special windfall tax? / 160
5 Varying other structures / 161
6 The use of set off mechanisms / 164
6.1 Mutuality / 164
6.2 Transferability of claims for the purposes of set off / 165
6.3 Governing law questions on set off possibilities / 165
6.4 Set off conditionality: comparability of claims / 166
6.5 Set off conditionality: certainty of claims / 166
6.6 Set off conditionality: maturity of claims / 167
7 Immunity issues / 168
7.1 Introduction / 168
7.2 Maximum protection? / 169
8 Third-country countermeasures / 171
9 The REPO Act / 172
10 Should Europe follow the US legislative approach? / 174
11 Oligarch assets / 175
12 Expropriation in accordance with the ECHR provisions? / 175
13 Incomplete European freeze measures / 177
14 Applicable law / 177
15 Extent of rights and duties / 178
16 Questions arising / 179
17 Specific actions and remedies for custodians to consider / 181
18 The converse situation / 186
19 Concluding comments / 189

Nood breekt wet – Mr. drs. P.R. van den Berghe / 191
1 Inleiding / 191
2 Bron van de bevoegdheden bij nood en oorlog / 193
3 Bevoegdheden bij nood en oorlog in internationale en EU-context / 194
3.1 Inkadering / 194
3.2 Internationaal en Europees optreden / 197
4 Staatsnoodrecht in Nederland / 201
4.1 Algemeen kader / 201
4.2 Oorlogswet voor Nederland en de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag / 203
4.3 ‘Amateurs bespreken tactiek, professionals bespreken logistiek’ / 207
4.4 Voorbereiding voor oorlog / 211
5. Si vis pacem, para bellum / 212