Een voortdurende schoolstrijd

1 Inleiding 11
1.1 Schets problematiek 11
1.2 Onderzoeksvragen en leeswijzer 12
1.3 Wetenschappelijke relevantie 13
1.4 Maatschappelijke relevantie 15
1.5 Theoretisch kader 16
1.5.1 Religie en samenleving 16
1.5.2 Recht en samenleving 27
1.5.3 Identiteit 51
1.6 Tot besluit 52

2 Onderzoeksopzet 53
2.1 Inleiding 53
2.2 Onderzoekspopulatie 54
2.3 Kwalitatieve onderzoeksmethoden 57
2.4 Kwantitatieve onderzoeksmethoden 65
2.5 Verhouding tussen wetenschappelijke disciplines en methoden 69
2.6 Afbakening onderzoek 69
2.7 Tot besluit 71

3 Orthodox-protestanten in Nederland 73
3.1 Inleiding 73
3.2 Omschrijving orthodox-protestantisme 73
3.3 Bevindelijk-gereformeerden/reformatorischen 76
3.4 Orthodox-gereformeerden 85
3.5 Evangelischen 91
3.6 Gemeenschappelijke kenmerken en verschillen orthodoxprotestanten 96
3.7 Tot besluit 105

4 Seksuele ethiek orthodox-protestanten 107
4.1 Inleiding 107
4.2 Algemene ontwikkelingen seksuele ethiek orthodoxprotestanten 107
4.3 Ontwikkelingen acceptatie homoseksualiteit per gezindte 116
4.4 Christelijke LHBT’ers en politieke discussies 121
4.5 Tot besluit 128

5 Orthodox-protestantse scholen in Nederland 131
5.1 Inleiding 131
5.2 Schoolstrijd 131
5.3 Schoolidentiteit en personeel als identiteitsdrager 133
5.4 Reformatorische scholen 139
5.5 Gereformeerd-vrijgemaakte scholen 157
5.6 Orthodoxe protestants-christelijke scholen 164
5.7 Evangelische scholen 171
5.8 Tot besluit 174

6 Juridisch kader voor identiteitsgebonden benoemingsbeleid orthodox-protestantse scholen 177
6.1 Inleiding 177
6.2 Overzicht relevante mensenrechten voor benoemingsbeleid orthodox-protestantse scholen 177
6.3 Relevante rechten en wetsbepalingen binnen verschillende fasen binnen het benoemingsbeleid 200
6.4 Tot besluit 222

7 Gelijkebehandelingswetgeving: voortgezette schoolstrijd over meer dan een enkel feit 223
7.1 Inleiding 223
7.2 Wetsgeschiedenis AWGB 1994 223
7.3 (Oude) toetsingskader CGB/CRM (AWGB 1994, inclusief enkele-feitconstructie) 231
7.4 Voortgezet debat over de enkele-feitconstructie 236
7.5 Europese Kaderrichtlijn voor gelijke behandeling in arbeid en beroep (2000/78/EG) 240
7.6 Europese en Nederlandse politieke strijd over het enkele feit 246
7.7 Annulering enkele-feitconstructie 2015 250
7.8 Tot besluit 259

8 Overzicht relevante Nederlandse jurisprudentie en uitspraken 261
8.1 Inleiding 261
8.2 Uitspraken over onderscheid op grond van godsdienst 261
6 Een voortdurende schoolstrijd
8.3 Uitspraken over onderscheid op grond van homoseksuele gerichtheid en/of burgerlijke staat 286
8.4 Tot besluit 300

9 Overzicht relevante Europese jurisprudentie 303
9.1 Inleiding 303
9.2 Jurisprudentie EHJ 303
9.3 Jurisprudentie EHRM 310
9.4 Tot besluit 322

10 Identiteitsgebonden benoemingsbeleid reformatorische scholen 325
10.1 Inleiding 325
10.2 Benoemingsbeleid reformatorische scholen 326
10.2.1 Identiteit, kerklidmaatschap en geloofsopvattingen in verschillende fasen 326
10.2.2 Seksuele ethiek 364
10.3 Tot besluit 375

11 Identiteitsgebonden benoemingsbeleid gereformeerdvrijgemaakte scholen 377
11.1 Inleiding 377
11.2 Benoemingsbeleid gereformeerd-vrijgemaakte scholen 377
11.2.1 Identiteit, kerklidmaatschap en geloofsopvattingen in verschillende fasen 377
11.2.2 Seksuele ethiek 392
11.3 Tot besluit 408

12 Identiteitsgebonden benoemingsbeleid orthodoxe protestants-christelijke en evangelische scholen en overkoepelende thema’s voor orthodox-protestantse scholen 411
12.1 Inleiding 411
12.2 Benoemingsbeleid orthodoxe protestants-christelijke scholen 411
12.2.1 Identiteit, kerklidmaatschap en geloofsopvattingen in verschillende fasen 411
12.2.2 Seksuele ethiek 420
12.3 Benoemingsbeleid evangelische scholen 430
12.3.1 Identiteit, kerklidmaatschap en geloofsopvattingen in verschillende fasen 431
12.3.2 Seksuele ethiek 434
12.4 Overkoepelende thema’s voor orthodox-protestantse scholen 438
12.5 Conclusie 446

13 Verklaringen voor identiteitsgebonden benoemingsbeleid van orthodox-protestantse scholen in relatie tot mensenrechten 449
13.1 Inleiding 449
13.2 Botsende normen binnen meerdere normatieve ordes (normatief pluralisme) 450
13.3 Secularisering en interne diversiteit orthodox-protestantse gemeenschappen 454
13.4 Verzuiling en identity markers 459
13.5 Symbolische werking van mensenrechten en gelijkebehandelingswetgeving 462
13.6 Communicatie en transformatie van rechtsnormen 464
13.7 Consistente en consequente onderwijsverzuiling 467
13.8 Leer en leven: samenhang en onderscheid tussen discriminatiegronden 471
13.9 Machtsverhoudingen binnen de samenleving en de school 474
13.10 Persoonlijke, maatschappelijke, religieuze en juridische factoren bij identiteitsgeschillen 479
13.11 Invloed van media en framing van normovertredingen 484
13.12 Tot besluit 485

14 Conclusie 487

Curriculum vitae 497
Nawoord (verantwoording positie onderzoeker) 499
Dankwoord 501
Lijst met afkortingen 505
Onderzoeksgegevens 509
Tabel A.1 Chronologisch overzicht onderzoeksactiviteiten 509
Tabel A.2 Aantallen orthodox-protestantse scholen 511
Tabel A.3 Aantallen reformatorische scholen 511
Tabel A.4 Aantallen gereformeerd-vrijgemaakte scholen 512
Tabel A.5 Aantallen orthodoxe protestants-christelijke scholen 512
Tabel A.6 Aantallen evangelische scholen 513
Tabel A.7 Type gegevens uit schooldocumenten 514
Figuren (orthodox)-protestantisme 517
8 Een voortdurende schoolstrijd
Overzicht uitspraken, toetsingskader en jurisprudentie 519
Tabel C.1 Overzicht relevante uitspraken rechters, CGB/CRM en commissies van beroep/identiteitscommissies in Nederland 519
Tabel C.2 Toetsingskader oordelende instanties 522
C.3 Jurisprudentieoverzicht 523
Overzicht aantallen ontslagen Participatiefonds en register casussen 533
D.1 Aantallen ontslagen Participatiefonds 533
D.2 Register casussen 534
Overzicht interviews en interviewleidraad 537
E.1 Overzicht interviews 537
E.2 Interviewleidraad schooldirecteuren (/schoolbestuurders) 539
Vragenlijst 543
F.1 Resultaten vragenlijst 543
F.2 Vragenlijst benoemingsbeleid SurveyMonkey 555
F.3 Nieuwsbericht Verus werving respondenten 567

Literatuurlijst 569