Overgewicht en obesitas bij kinderen

Voorwoord Jaap Seidell 1 1
Voorwoord Nanette van der Pol-de Lange 1 3
Inleiding 1 5

1. Visie 23
1.1 Overgewicht is een natuurlijke reactie van het lichaam 23
1.2 De eigen unieke stofwisseling 25
1.3 Definitie van overgewicht en obesitas 28
1.4 Gezondheidsrisico’s 29
1.5 De aanpak van overgewicht is een leerproces 31
1.6 Lichaam en geest 31
1.7 Hoe is het overgewicht ontstaan? 33
1.8 Evidence-based aanpak 33
1.9 Aanpak thuis 34
1.10 Niet afzien maar genieten 35
1.11 Samenwerking met ouders en kind 35
1.12 Maatwerk 37
1.13 Volgorde van de interventies 37
1.14 Zelfmanagement en andere ondersteunende factoren 38
1.15 Geïntegreerde, multidisciplinaire aanpak 39

2. Voorspellers van overgewicht (risicofactoren) 43
2.1 Aanleg 44
2.2 Kritische momenten 45
2.3 Slaaptekort 5 1
2.4 Psychische stoornissen 54
2.5 Zwakke executieve functies 55
2.6 Verhoogde psychische stress 57
2.7 Een lage sociaal-economische status 66
2.8 Kinderen van één of twee obese ouders 66

3. Waarom is overgewicht zo’n probleem? 73
3.1 Complicaties van overgewicht bij kinderen 74
3.2 Het gezondheidsrisico van overgewicht op langere termijn 74
3.3 Metabool syndroom 75
3.4 Het gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico 80
3.5 Hardnekkigheid van overgewicht 8 1
3.6 De lasten die het kind zelf ondervindt: pesten 8 1
3.7 Psychische klachten 82
3.8 Systeemfactoren 82
3.9 Verstoring in de stofwisseling: verdieping 83
4 Voeding: de energiebalans 99
4.1 De energiebalans 100
4.2 Energiegebruik 1 0 1
4.3 Een positieve energiebalans: er komt meer energie binnen dan nodig is 1 07
4.4 Een negatieve energiebalans: er komt minder energie binnen dan nodig is 109
4.5 Berekening van het energiegebruik 111
4.6 Standaard voorbeelddagmenu 118
4.7 De samenstelling van voeding 122
4.8 Voedingsgedrag 1 24
4.9 Erfelijkheid 125
4.10 Neuro-endocriene regulatie van de energiebalans: verdieping 126

5. Voeding: interventies 137
5.1 Voedingsinterventies bij overgewicht 137
5.2 Voedingsinterventies door verandering van voedingspatroon of -gedrag 145
5.3 Informatie van ouders en kind: liegen, verdraaien en verfraaien 1 50
5.4 Dieetdenken 152
5.5 Voedingsgedrag 153

6. Beweging is de basis 1 65
6.1 Energie verspillen 1 66
6.2 Sedentaire leefstijl 1 68
6.3 Andere positieve effecten van beweging 1 68
6.4 Een duurzame oplossing 1 72
6.5 Welke activiteit is het best voor het kind met overgewicht? 1 75
6.6 Fysiotherapie 177
6.7 Sporten en snacks 1 77
6.8 Ontspanning 1 78

7. Lichamelijke en medische oorzaken 1 83
7.1 Wat is een lichamelijke of medische oorzaak? 1 84
7.2 Indeling van de onderliggende lichamelijke oorzaken van overgewicht 1 84
7.3 Primair overgewicht 1 86
7.4 Secundair overgewicht 1 89
7.5 Wat betekent dit voor de praktijk? 1 99

8. Psychische aspecten van overgewicht 203
8.1 Pesten 204
8.2 Depressie bij kinderen met overgewicht 2 1 1
8.3 Angst bij kinderen met overgewicht 2 1 3
8.4 Zelfbeeld en lichaamstevredenheid 214
8.5 Eetstoornissen 216
8.6 Psychologische behandelingen 219

9. Systeemdynamiek: mogelijkheden en kansen 227
9.1 Systeem: problematiek of dynamiek 228
9.2 Analyse van het systeem 229
9.3 Soorten gezinsdynamiek 230
9.4 Functie van overgewicht in het systeem 238
9.5 Ouderschap en opvoeding 245
9.6 Samenwerking met ouders 251

10. Assessment 255
10.1 Aandachtspunten assessmentproces 256
10.2 Vragen en onderzoeken 261
10.3 Assessmenttool 273
10.4 Gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico 275
10.5 Reële verwachtingen 276
10.6 Samenvatting 277

11. Motivatie, psycho-educatie en doelen 28 1
11.1 De praktijk 282
11.2 Motivatie 285
11.3 Psycho-educatie 289
11.4 Doelen opstellen 300
11.5 Tot slot: ‘Hier heb ik geen tijd voor’ 303

12. De aanpak 305
12.1 De ‘huismetafoor’ voor de aanpak van overgewicht 305
12.2 Het samenstellen van de aanpak 307
12.3 Volgorde van de interventies 308
12.4 Planning 3 1 0
12.5 Tijdsduur 3 1 1
12.6 Vorm en setting 3 1 1
12.7 Samenwerkingsmodel 314
12.8 De inhoud van de aanpak 3 1 6
12.9 Evaluatie 324
12.10 Tot slot: wat vinden kinderen en ouders hier nu echt van? 325

13. Frequently Asked Questions 327

Bijlagen 335
1 Assessmenttool eenvoudig 337
2 Assessmenttool meervoudig 338
3 Assessmenttool complex 339
4 Overzicht digitaal materiaal 340

Index 342
Over de auteurs