De storm die wij vooruitgang noemen

Het gevoel te leven in een tijd van versnelling zoals dat tegenwoordig wordt ervaren, is niet iets van vandaag of gisteren, maar het is ook niet van alle tijden. Hiervoor moeten we terug naar de jaren rond 1800 toen de modernisering van Nederland begon. De Bataafse revolutie van 1795 legde de basis voor een nieuwe samenleving met gelijke rechten voor alle burgers. De Industriële revolutie transformeerde vervolgens het landschap en het dagelijks leven met de komst van stoomtreinen, gasverlichting en fabrieken.

In dit boek laat Arianne Baggerman zien hoe Nederlanders sinds 1800 de aanwakkerende storm van de vooruitgang hebben ervaren. Zij geeft het woord aan meer dan 500 mannen en vrouwen uit alle lagen van de bevolking die daarover schreven in dagboeken en autobiografieën tussen 1750 en 2000. Wat ze gemeen hebben is een gevoel van verbijstering over de snelheid waarmee de wereld sinds hun jeugd veranderd was. Naarmate het tempo van de modernisering werd opgeschroefd, vervreemdden mensen meer en meer van hun eigen verleden.

Een groeiend aantal Nederlanders zocht houvast in de zich voortdurend transformerende wereld door hun leven vast te leggen in een dagboek of een autobiografie. De storm die wij vooruitgang noemen geeft een nieuwe verklaring voor de explosieve groei van egodocumenten sinds het begin van de negentiende eeuw. Het biedt tegelijkertijd een veelstemmige geschiedenis van de innerlijke beleving van tijd en identiteit gedurende de afgelopen drie eeuwen.

Overkoepelende thema’s in dit boek zijn het ontstaan van het vooruitgangsdenken en de gevoelens van nostalgie waarmee dit gepaard ging, de opkomst van jeugdherinneringen en de jeugdidylle, het nieuwe nadenken over de werking van het eigen geheugen, het ontstaan van het idee van de maakbare mens en van de mens als wandelende klok.

Arianne Baggerman is specialist op het terrein van egodocumenten, doceerde cultuur- en mediageschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en was bijzonder hoogleraar boekgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werk werd bekroond met de Dr. Wijnaendts Franckenprijs van de Maatschappij voor Nederlandse Letterkunde en de Martinus J. Langeveld Prijs.