De kennisgeving in het contractenrecht

VOORWOORD VII
DANKWOORD XIII

ALGEMENE INLEIDING 1
Afdeling 1. Begripsbepaling 3
Afdeling 2. Stand van zaken 4
Afdeling 3. Probleemstelling 7
§ 1. Functies van de kennisgeving 8
§ 2. Vorm en inhoud van de kennisgeving 10
§ 3. Transport van de kennisgeving 12
§ 4. Uitwerking van de kennisgeving 13
Afdeling 4. Algemene doelstelling van het onderzoek 15
Afdeling 5. Onderzoeksvragen 17
Afdeling 6. Methodologie 17
§ 1. Intra-disciplinaire onderzoeksmethode 17
§ 2. Functionele rechtsvergelijkende onderzoeksmethode 20
§ 3. Inductieve en topische onderzoeksmethode 21

Deel I. FUNCTIES VAN DE KENNISGEVING 23
INLEIDING 25
Hoofdstuk 1. HET GEKENDE ONDERSCHEID: MEDEDELINGSPLICHTIGE VS. NIET-MEDEDELINGSPLICHTIGE RECHTSHANDELINGEN 27
Afdeling 1. Toelichting van het onderscheid 27
Afdeling 2. De enac: het laatste twijfelgeval uit het contractenrecht 34
Afdeling 3. Kritische bedenkingen bij het onderscheid 42
Hoofdstuk 2. NAAR EEN NIEUW, ONDERBELICHT ONDERSCHEID: CONSTITUTIEVE VS. DECLARATIEVE KENNISGEVINGEN 45
Afdeling 1. Voorbeelden van de declaratieve kennisgeving in het contractenrecht 45
§ 1. Bij (niet-mededelingsplichtige) rechtshandelingen 45
A. Exceptio non adimpleti contractus 45
B. Derdenbeding: aanvaarding (door begunstigde) en herroeping (door bedinger) 50
C. Overdracht van schuldvordering 52
D. Voorkeurcontract 55
§ 2. Bij automatismen 57
A. Overmacht 57
B. Derdenwerking van contracten 62
1. Overdracht ten algemene titel 64
2. Persoonlijke subrogatie 67
C. Voorwaarden en termijnen 72
D. Wettelijke schuldvergelijking 78
E. Verval van de verbintenis wegens wegvallen van het voorwerp 83
Afdeling 2. Aard en rechtsgevolgen van de declaratieve kennisgeving 84
§ 1. Inleiding 84
§ 2. Verplicht of facultatief? 87
§ 3. Juridische grondslag 91
§ 4. Rechtshandeling of rechtsfeit? 94
§ 5. Op wie rust de declaratieve kennisgevingsplicht? 98
§ 6. Sanctie 101
§ 7. Schematisch overzicht 109
Afdeling 3. Modulering 110
§ 1. Afwijken van een constitutieve kennisgeving 110
§ 2. Afwijken van een declaratieve kennisgeving 115

BESLUIT BIJ DEEL I 123

Deel II. VORM EN INHOUD VAN DE KENNISGEVING 127
INLEIDING 129
Hoofdstuk 1. VORM VAN DE KENNISGEVING 130
Afdeling 1. Uitdrukkelijke vs. stilzwijgende kennisgeving 130
§ 1. Toelichting van het onderscheid 130
A. Begripsbepaling 130
B. Verdere afbakening 140
§ 2. Principes van het contractenrecht 143
§ 3. Uitzonderingen op beide principes 145
A. Uitzondering op principe 1: gedraging schept wilsvermoeden 145
1. Algemeen 145
2. Enkele toepassingsgevallen 145
3. Verantwoording 151
B. Uitzondering op principe 2: kennisgeving moet uitdrukkelijk 152
1. Kennisgeving moet motivering of andere verplichte vermelding bevatten 153
2. Uitdrukkelijke kennisgeving als voorwaarde voor een duidelijke wil? 164
Afdeling 2. Schriftelijke vs. mondelinge kennisgeving 171
§ 1. Toelichting van het onderscheid 171
§ 2. Functies van het geschrift 173
A. Bewijsrechtelijke functies 174
B. Verbintenisrechtelijke functies 177
Hoofdstuk 2. INHOUD VAN DE KENNISGEVING 185
Afdeling 1. (On)volledigheid van de inhoud 186
Afdeling 2. Discrepanties in de inhoud 194
Afdeling 3. Taal van de kennisgeving 195
Afdeling 4. Handtekening van de kennisgever 198

BESLUIT BIJ DEEL II 202

Deel III. TRANSPORT VAN DE KENNISGEVING 205
INLEIDING 207
Hoofdstuk 1. ENKELE VERBINTENIS- EN
BEWIJSRECHTELIJKE LEERSTUKKEN ONDER DE LOEP 209
Afdeling 1. Enkele bewijsrechtelijke aspecten 210
§ 1. Voorwerp van het bewijs 210
§ 2. Bewijsrisico, bewijsmedewerking en bewijsnood 212
Afdeling 2. Enkele verbintenisrechtelijke aspecten 220
Hoofdstuk 2. VERZENDING 224
Afdeling 1. Begripsomschrijving en voorwaarden 224
Afdeling 2. Machtsbereik kennisgever verlaten? 228
§ 1. De klassieke brief 228
A. Vooraf: universele aanbieder van postdiensten is geen openbaar ambtenaar 228
B. De gewone brief 230
1. Bewijs verzending 231
2. Bewijs tijdstip verzending 241
C. De aangetekende brief 246
§ 2. Elektronische verzendingswijzen 250
A. De e-mail 250
B. De elektronische berichtenbox 257
C. De elektronische aangetekende zending 259
D. De fax 261
E. Overige elektronische verzendingswijzen 265
Afdeling 3. Wetens en willens verzonden? 265
§ 1. Principes van het contractenrecht 265
§ 2. Omvang taken hulppersoon: lastgeving vs. aanneming 269
§ 3. Gevolgen lastgeving 278
Afdeling 4. Gericht op weg gezet? 284
§ 1. Doelstelling gerichtheidsvereiste en bewijsrechtelijke gevolgen 284
§ 2. Verkeerde bestemmeling 286
A. Passieve vertegenwoordiging 287
1. Begrip, soorten, vorm en bewijs 287
2. Rechtsgevolgen 293
3. Bijzondere toepassingsgevallen 295
4. Schijnvertegenwoordiging 300
B. Zaakwaarneming als vangnet? 304
1. Begrip en voorwaarden 304
2. Rechtsgevolg 308
3. Toepassingsgevallen 309
§ 3. Foutieve verzendingswijze en foutief adres 315
A. Gebruik (door de wet of het contract) opengestelde verzendingswijze 315
1. Principe: wilsovereenstemming tussen kennisgever en bestemmeling 315
2. Doelgebonden karakter van de verzendingswijze 317
3. Stilzwijgende contractwijziging, afstand van recht en vertrouwensleer 319
4. Naar een doelbenadering bij foutieve verzendingswijze? 323
B. Gebruik correct adres en informatieverplichting bestemmeling 338
C. Keuzemogelijkheden 346
1. Algemeen 346
2. Twee bijzondere gevallen 347
3. Verbod op rechtsmisbruik 353
Hoofdstuk 3. ONTVANGST 356
Afdeling 1. Begripsomschrijving en voorwaarden 356
Afdeling 2. Bewijs van ontvangst 358
§ 1. Rechtstreeks bewijs ontvangst voorhanden 358
§ 2. Geen rechtstreeks bewijs ontvangst beschikbaar 363
A. Feitelijk ontvangstvermoeden gebaseerd op normale gang van zaken 363
B. Reikwijdte ontvangstvermoeden 372
1. Vermoeden tijdstip ontvangst 373
2. Vermoeden integriteit 376
Afdeling 3. Ontvangstperikelen 378
§ 1. Principes van het contractenrecht 378
§ 2. Afwezigheid bestemmeling 383
§ 3. (Technische) storingen 389
§ 4. Fout derde 395
Hoofdstuk 4. KENNISNAME 398
Afdeling 1. Begripsomschrijving en voorwaarden 398
Afdeling 2. (Bewijs) tijdstip kennisname 401
Afdeling 3. Kennisnameperikelen 407
§ 1. Publieke kennisgeving 407
§ 2. Bijzondere gevallen 409
Hoofdstuk 5. BOUWSTENEN VOOR EEN VERDERE VERFIJNING? 412

BESLUIT BIJ DEEL III 415

Deel IV. UITWERKING VAN DE KENNISGEVING 421
INLEIDING 423
Hoofdstuk 1. OVERZICHT NATIONALE RECHTSSTELSELS 426
Afdeling 1. België 427
Afdeling 2. Frankrijk 436
Afdeling 3. Nederland 440
Afdeling 4. Duitsland 444
Hoofdstuk 2. INTERNE RECHTSVERGELIJKING 447
Afdeling 1. Procesrecht – Techniek van de dubbele datum 447
Afdeling 2. Arbeidsrecht – Ontslag om dringende reden 452
Afdeling 3. Insolventierecht 455
§ 1. Beslag onder derden 455
§ 2. Rechtstreekse vordering 459
Afdeling 4. Consumentenrecht – Herroepingsrecht 464
Hoofdstuk 3. EEN IDEAAL SCHARNIERMOMENT VOOR ELKE SITUATIE? 467
Afdeling 1. Inleiding 467
Afdeling 2. Ontstaans- en geldigheidsvereisten van de ter kennis gebrachte verklaring 469
Afdeling 3. Gebondenheid van de kennisgever (of anders, intrekking van de kennisgeving) 473
Afdeling 4. Tijdigheid van de kennisgeving 478
Afdeling 5. Overgang van het transportrisico 483
Afdeling 6. Tegenwerpelijkheid van de kennisgeving aan de bestemmeling 485
§ 1. Principe: tijdstip van kennisname 485
§ 2. Uitzondering: de kennisgeving doet een termijn ingaan 488
Afdeling 7. Totstandkoming van een contract op afstand en, meer algemeen, intreden van het rechtsgevolg van de eenzijdige rechtshandeling 493
§ 1. Belang van het tijdstip 493
§ 2. Principe: tijdstip van ontvangst 495
§ 3. Uitzondering: de aanvaarding wordt stilzwijgend ter kennis gebracht 498
§ 4. En wat met de eenzijdige rechtshandeling? 500
Afdeling 8. Schematisch overzicht 501

BESLUIT BIJ DEEL IV 502

ALGEMEEN BESLUIT 505
Afdeling 1. Terugkoppeling naar onderzoeksvragen 507
Afdeling 2. Krachtlijnen van het algemeen regime 513
Afdeling 3. Illustratie van de concrete antwoorden op kennisgevingsproblemen die het algemeen regime biedt aan de hand van drie stellingen 522

BIBLIOGRAFIE 533
TREFWOORDENLIJST 565