De rol van open normen in het ondernemingsrecht

Voorwoord V

Prof. mr. L. Timmerman
Een paar opmerkingen over open normen in het ondernemingsrecht oftewel hoe maak je van een open norm een halfopen norm? 1
1. Een paar piketpaaltjes 1
2. Routeregels en halfopen normen 3
3. Waarom open normen in het ondernemingsrecht? 4
4. Proportionaliteitsbeginsel 5
5. Zorgplichten 6
6. Onder welke omstandigheden komen open normen op? 6
7. Opkomst van abstracte kunst 7
8. Opleving van open normen na de jaren 50 van de vorige eeuw 7
9. Hoe gaat de rechter om met een open norm? 9
10. Wanbeleid: maatstaf of etiket? 11
11. Conclusie 12

Prof. mr. B.M. Katan
Toerekening: wordt ‘de onderneming’ zelf een open begrip? 13
1. Criterium voor toerekening van kennis 13
2. Duurzaam ondernemen 16
2.1 Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen 16
2.2 Corporate Sustainability Due Diligence Directive 20
2.3 Economisch ordeningsrecht 24
2.3.1 Aansprakelijkheid voor schending van mededingingsrecht 24
2.3.2 Verordening digitale markten, DMA 26

Prof. mr. S.H.M.A. Dumoulin
Duurzaam ondernemingsrecht bedrijven 29
1. Introductie 29
2. Vier op elkaar inspelende karakteristieken en ontwikkelingen 31
3. Open normen en het perspectief op het recht: wat ik zie, is waar ik sta (?) 32
4. De democratische legitimiteit bij open normering 33
5. De betekenis van open normering 34
6. Twaalf stellingen – een uitnodiging tot debat 37
7. Afronding 54

Prof. mr. C.W.M. Lieverse
De wisselwerking tussen het financiële recht en het burgerlijk recht bij de invulling van open normen 55
1. Inleiding 55
2. Voorbeeld van een botsing: Yin Yang & bunq 56
3. Voorbeeld 2: de invloed van de financiëletoezichtwetgeving op civielrechtelijke open normen 64

Mr. dr. F.G.K. Overkleeft
Het raadsel der onleesbaarheid van overnamecontracten 73
1. Inleiding 73
2. Van open naar gesloten normen en weer terug 76
3. Welke open normen? 78
4. De open norm voorbij? 81
5. De stresstest van COVID-19 voor overnamecontracten 83
6. Afronding 86

Prof. mr. H.E. Boschma
Welke rol spelen open normen in het personenvennootschapsrecht? 89
1. Inleiding 89
2. De rol van de redelijkheid en billijkheid uit het algemene verbintenissenrecht 90
2.1 Verouderde personenvennootschapswetgeving; de passieve wetgever en de actieve rechter 90
2.2 Rol I: de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid 90
2.3 Rol II: de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid 91
2.4 Rol III: de redelijkheid en billijkheid en uitleg van (verouderde) wettelijke bepalingen 93
2.5 Wat kan de rechter niet met open normen; waar is wetgevende activiteit nodig? 95
3. Open normen in de huidige personenvennootschapswetgeving 95
3.1 Redelijkheid en billijkheid en gewichtige redenen 95
3.2 Gewichtige redenen als rechterlijke ontbindingsgrond 96
3.2.1 Rechterlijke beslisnorm ‘gewichtige redenen’ 96
3.2.2 Contractuele uitsluiting rechterlijke ontbindingsmogelijkheid? 97
3.2.3 Contractuele invulling ‘gewichtige redenen’? 98
3.2.4 Het Voorontwerp en de gewichtige redenen als rechterlijke ontbindingsgrond 99
4. De rol van open normen in het toekomstige personenvennootschapsrecht 99
4.1 Inleiding 99
4.2 Openbare personenvennootschap is van rechtswege Boek 7-rechtspersoon 100
4.3 Overkoepelende dwingendrechtelijke gedragsnorm van de redelijkheid en billijkheid 101
4.4 Geconcretiseerde specifieke gedragsnormen van regelend recht 101
5. Afronding 102

Prof. mr. M.L. Lennarts
Het recht op informatie van kapitaalverschaffers in besloten verhoudingen – de open norm ‘rules’ 103
1. Inleiding 103
2. Het recht op informatie van aandeelhouders bij de AG en GmbH 104
3. De Nederlandse regeling van het informatierecht in besloten verhoudingen 106
3.1 De wettelijke regeling: art. 2:217 BW 106
3.2 De verplichting tot geven van openheid van zaken voortvloeiend uit art. 2:8 BW 107
4. Het recht op informatie in de jurisprudentie van de Ondernemingskamer 109
4.1 Familieruzies 109
4.2 Meerderheid versus minderheid 114
4.3 Joint ventures 117
5. Uitspraken van de gewone rechter met betrekking tot het informatierecht 122
5.1 Rechtspraak van de gewone rechter is schaars – waarom? 122
5.2 Voorbeelden van afgewezen vorderingen 123
5.3 Een – zeldzaam – voorbeeld van een toegewezen vordering 125
6. Sleutelen aan de wet of de open norm – en dus de rechter – laten ‘rulen’? 126

Mr. B.I. Kraaipoel
‘Je moet schieten, anders kun je niet scoren’ – over open normen en de rol van de cassatieadvocaat 129
1. Inleiding 129
2. Waarom hebben we open normen nodig? 129
3. ‘Een kamertje aan het recht’ 130
4. Open normen in het ondernemingsrecht 130
5. Sport en Recht: als je niet schiet, kan de Hoge Raad niet scoren 131
6. De cassatieadvocaat, wat doet hij? 132
7. 35 jaar bestuurdersaansprakelijkheid in faillissement: art. 2:248 lid 2 BW 133
8. De eerste en (meest) strikte uitspraak: Koster/Van Nie q.q. 133
9. Geen strenge Hoge Raad in Kempes en Sarper 134
10. Van Schilfgaarde als cassatieadvocaat: Mefigro 134
11. Van Schilt/Jansen q.q. 135
12. Brand in de breifabriek: Blue Tomato 135
13. Een van buiten komende oorzaak? 136
14. Hoezo enkel van buiten komende oorzaken? Van Quo Vadis naar Mobile Services 137
15. The overriding principle 137
16. De cassatieadvocaat heeft een rol bij de rechtsvorming 138
17. Afsluitend 139

Mr. A.W.H. Vink
Het verhaal Zwagerman 141
1. Inleiding 141
2. Redelijkheid en billijkheid: van Linders naar Zwagerman en verder 142
3. Onmiddellijke voorzieningen als katalysator voor de rechtsontwikkeling 143
4. Tussen Einzelfallgerechtigkeit, terughoudende toetsing en algemeen geldende regels 144
5. Uitweg uit het trilemma 145
6. Slot 150

Verslag van de discussie 151