Bestuur van rechtspersonen

Voorwoord 5
Beknopte inhoudsopgave 7
Uitgebreide inhoudsopgave 11
Afkortingen 21

1. Inleiding 25
1.1 Aanleiding 25
1.2 Onderzoeksvraag 26
1.3 Afbakening 27
1.4 Plaatsbepaling 28
1.4.1 Bestuurdersaansprakelijkheid 28
1.4.2 Bestuursbevoegdheid 28
1.4.3 Bestuurstaak 29
1.5 De dogmatische methode 30
1.6 Rechtsbronnen 30
1.6.1 Wetgeving 31
1.6.1.1 Tekstuele uitleg 32
1.6.1.2 Systematische uitleg 33
1.6.1.3 Doelmatige uitleg 33
1.6.2 Rechtspraak 34
1.6.2.1 Uitleg van precedenten 34
1.6.2.2 Verticale en horizontale precedentwerking 35
1.6.2.3 Afwijking van precedenten 35
1.7 Argumentatiebronnen 36
1.7.1 Rechtsleer 36
1.7.2 Wetsgeschiedenis 36
1.7.3 Buitenlandse bronnen 37
1.8 Opzet 38

2. De structuur van de bestuurstaak 41
2.1 Inleiding 41
2.2 Het bestuur als normadressaat 41
2.2.1 Bestuur en bestuurders 42
2.2.2 Rechtspositie en rechtsdrager 43
2.2.3 Ruime opvatting van de bestuurstaak 45
2.3 De lastgevingsverhouding 45
2.3.1 Rechtsverhouding onder het WvK 1838 46
2.3.2 Verdeeldheid na het Ontwerp Heemskerk 47
2.3.3 Grondslag van de rechtsverhouding 48
2.3.4 Aard van de rechtsverhouding 51
2.3.5 Overeenkomstige toepassing lastgevingsrecht 52
2.3.6 Andere rechtsverhoudingen van bestuurders 53
2.4 Het voorwerp van de bestuurstaak 55
2.5 Conclusie 59

3. De plicht tot doelverwezenlijking 61
3.1 Inleiding 61
3.2 Opvattingen van het rechtspersoonsbelang 61
3.2.1 De klassieke opvatting 62
3.2.2 De resultanteleer 63
3.2.3 De leer van het winstbelang van aandeelhouders 64
3.3 Bezwaren tegen de moderne opvattingen 65
3.4 Bepaling tot de klassieke opvatting 66
3.5 Het doel van de rechtspersoon 69
3.5.1 Doel en doelomschrijving 69
3.5.2 Instrumenteel karakter van de rechtspersoon 72
3.5.3 Geoorloofd doel 75
3.5.4 Doorwerking van buitenstatutaire feiten 77
3.6 Beleidsbepaling 79
3.6.1 Beleidsterreinen 80
3.6.1.1 Strategie 80
3.6.1.2 Risicobeheer 82
3.6.1.3 Praktische uitwerking 83
3.6.2 Bevoegdheid van andere organen 84
3.6.3 Voorbereiding en uitvoering 85
3.7 Tegenstrijdig belang 86
3.7.1 De situatie van tegenstrijdig belang 86
3.7.1.1 Het Bruil-criterium 87
3.7.1.2 Twee typen belangenconflicten 88
3.7.2 Plicht tot zorgvuldige belangenscheiding 90
3.7.2.1 Toepassingsbereik van Linders/Hofstee 92
3.7.2.2 Materialiteitsdrempel 92
3.7.2.3 Waarborgen voor belangenscheiding 94
3.7.2.4 Verhouding norm en waarborg 96
3.7.3 Schriftelijke vastlegging bij de stichting 97
3.8 Conclusie 98

4. De nalevingsplicht 101
4.1 Inleiding 101
4.2 Grondslag van de nalevingsplicht 102
4.3 Toepassingsbereik van de nalevingsplicht 104
4.3.1 Normadressaat 105
4.3.2 Normtype 106
4.3.2.1 Wetgeving, regelgeving en rechtspraak 106
4.3.2.2 Verbintenissen uit overeenkomst 107
4.3.2.3 Alternatieve regelgeving 109
4.3.2.4 Maatschappelijke verwachtingen 110
4.4 Beheersing van nalevingsrisico 111
4.4.1 Gevaarzetting in het privaatrecht 112
4.4.2 Gevaarzetting in het publiekrecht 113
4.4.3 De vereiste voorzorg 114
4.5 Rechtvaardigingsgronden 115
4.5.1 De minimis uitzondering 115
4.5.2 Leer van de efficiënte wetsovertreding 116
4.5.2.1 Besturen is geen exacte wetenschap 117
4.5.2.2 Wettelijke sancties zijn geen kostendekkende prijzen 118
4.5.2.3 Kosten-baten analyse niet rechtens doorslaggevend 119
4.5.3 Evenredigheidstoets vereist belangenafweging 119
4.6 Conclusie 120

5. Bestuurlijk toezicht op de algemene gang van zaken 121
5.1 Inleiding 121
5.2 De algemene gang van zaken en bestuurlijk toezicht 121
5.3 Resultatenontwikkeling 123
5.4 Hulppersonen in het algemeen 123
5.5 Individuele bestuurders 124
5.5.1 Taakverdeling 125
5.5.2 Uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders 127
5.5.3 Stemvolmacht door bestuurders 130
5.5.3.1 Persoonlijk karakter van het bestuurdersambt 131
5.5.3.2 Openstelling van de stemvolmacht 132
5.5.3.3 Toegelaten strekking van de stemvolmacht 133
5.5.3.4 Stemvolmacht en tegenstrijdig belang 135
5.5.4 Rechtspersoon-bestuurder 137
5.5.5 Hulppersonen van bestuurders bij feitelijk handelen 138
5.6 Organen met gedelegeerde bestuursbevoegdheden 139
5.6.1 Delegatie in het algemeen 139
5.6.1.1 Verschil met volmacht 140
5.6.1.2 Uitoefening van gedelegeerde bevoegdheden 141
5.6.1.3 Delegatie en taaktoebedeling 142
5.6.2 Delegatiebevoegdheid van het bestuur 143
5.6.3 Delegatietitel 144
5.6.4 Grenzen aan de mogelijkheid van delegatie 145
5.6.5 Organen met gedelegeerde bestuursbevoegdheden 147
5.7 Contractuele hulppersonen 149
5.8 Concernverhoudingen 150
5.9 Afdelingsverhoudingen 151
5.10 Deelgebieden van de toezichtsplicht 153
5.10.1 Cura in eligendo 153
5.10.2 Cura in instruendo 154
5.10.3 Cura in inspiciendo 158
5.11 Conclusie 161

6. De plicht tot vermogensbeheer 163
6.1 Inleiding 163
6.2 Vermogensbeheer 164
6.3 Vermogensbestemming 166
6.3.1 Winstbestemming bij de naamloze vennootschap 166
6.3.2 De vermogensklem bij de omgezette stichting 168
6.3.2.1 Rechtspersoonsdoel en beklemmingsdoel 169
6.3.2.2 Strekking van het beklemmingsdoel 170
6.3.2.3 Vruchten van het beklemd vermogen 172
6.3.3 Statutaire vermogensbestemming 173
6.3.4 Onbestemd vermogen 174
6.3.5 Overtollig vermogen 175
6.3.5.1 Ontbinding en vereffening 175
6.3.5.2 Bestemmingsbevoegdheid en materiële liquidatie 176
6.3.6 Naderende insolventie 178
6.4 Vermogensvorming 180
6.4.1 Gemeenrechtelijke en rechtspersonenrechtelijke vermogensvorming 182
6.4.2 Reservering van winst 182
6.4.3 Opvraging van obligo 185
6.4.4 Oplegging van inbreng 187
6.4.4.1 Statutaire grondslag 187
6.4.4.2 Bepaalbaarheid 188
6.4.4.3 Gelijke behandeling 189
6.4.4.4 Instemming van aandeelhouders 190
6.4.5 Emissie van aandelen 191
6.4.5.1 Aanwijzing van het bestuur 192
6.4.5.2 Verwatering 193
6.4.5.3 Onderworpenheid aan delegans 194
6.4.5.4 Deponering bij Kamer van Koophandel 195
6.4.6 Geen zelfstandige evenwichtigheidsnorm 196
6.4.7 Beschrijving en ondertekening bij inbreng in natura en Nachgründung 197
6.5 Vermogensbesteding 198
6.5.1 Onrechtmatige besteding 199
6.5.2 Uitkeringen bij de naamloze vennootschap 202
6.5.2.1 De vastgestelde jaarrekening 202
6.5.2.2 De balanstest 203
6.5.2.3 Tussentijdse uitkeringen 204
6.5.2.4 Uitkeringen in geld of natura 206
6.5.3 Uitkeringen bij de besloten vennootschap 208
6.5.3.1 De beperkte balanstest 208
6.5.3.2 Weigeringsplicht en goedkeuringsplicht 210
6.5.3.3 Herroeping en voorwaardelijkheid van de goedkeuring 212
6.5.3.4 Goedkeuring na weigering van goedkeuring 213
6.5.3.5 De uitkeringstest 214
6.5.3.6 Samenloop met onrechtmatige daad 216
6.5.4 Inkoop van aandelen 218
6.5.4.1 Machtiging van het bestuur tot inkoop 218
6.5.4.2 Balanstest en uiterste termijn voor inkoop 221
6.5.4.3 Getalsmatige ondergrens 221
6.5.4.4 Nachgründung 222
6.5.4.5 Gelijke behandeling 224
6.5.4.6 Besloten vennootschap 225
6.5.5 Financiële steunverlening 226
6.6 Conclusie 228

7. Administratie en registratie 231
7.1 Inleiding 231
7.2 Administratieplicht en nevenverplichtingen 231
7.2.1 Doel en voorwerp van de administratieplicht 232
7.2.1.1 Concernverhoudingen 233
7.2.1.2 Doorlopende kenbaarheid 235
7.2.1.3 Relativiteit van het kenbaarheidscriterium 237
7.2.1.4 De ‘Brens/Sarper-norm’ 238
7.2.2 De balans en de staat van baten en lasten 240
7.2.3 De bewaarplicht 242
7.2.3.1 Aanvang van de bewaartermijn 243
7.2.3.2 Overbrenging op andere gegevensdragers 245
7.2.3.3 Onmiddellijk en middellijk bewaren 245
7.3 Registratie van leden en aandeelhouders 247
7.3.1 Ledenregister 247
7.3.2 Aandeelhoudersregister 248
7.3.2.1 Inhoud van het aandeelhoudersregister 248
7.3.2.2 Vormvrijheid 251
7.3.2.3 Uittreksel, terinzagelegging en inzagerecht 252
7.4 Vastlegging van rechtshandelingen jegens enig aandeelhouder 253
7.4.1 Moment van schriftelijke vastlegging 254
7.4.2 Gewone bedrijfsvoering criterium 255
7.4.3 Specificatievereiste 256
7.5 Besluitenlijst algemene vergadering 257
7.5.1 Voorwerp van de aantekening 257
7.5.2 Vormvrijheid 258
7.5.3 Bewaring en terinzagelegging 259
7.5.4 Kennisname van besluiten 259
7.6 Uitkeringenregister bij de stichting 260
7.7 Deponering ter registratie in het Handelsregister 263
7.8 Conclusie 264

8. De rekenplicht 267
8.1 Inleiding 267
8.2 Rekenplicht in het algemeen 267
8.2.1 Rekenplichtigheid 268
8.2.2 Rekening en verantwoording 269
8.2.3 Kwantitatieve en kwalitatieve volledigheid 270
8.3 Rekenplichtigheid van het bestuur 271
8.3.1 Gronden voor rekenplichtigheid 271
8.3.2 Aard van de rekenplicht 273
8.3.3 Opname van rekening en verantwoording 274
8.3.3.1 Opname door de algemene vergadering 274
8.3.3.2 Opname door andere organen 276
8.4 De jaarrekening en het bestuursverslag 277
8.4.1 De jaarrekening 277
8.4.1.1 Opmaakplicht 278
8.4.1.2 Ondertekening 280
8.4.2 Het bestuursverslag 283
8.4.2.1 De gewone vereniging 283
8.4.2.2 Titel 9 Boek 2 BW 284
8.4.2.3 Nadere voorschriften 285
8.4.3 De overige gegevens 286
8.4.4 Terinzagelegging 287
8.5 Verslaglegging over wettelijke bedenktijd 288
8.6 Inlichtingenrecht en antwoordplicht 290
8.6.1 Inlichtingenrecht van de algemene vergadering 290
8.6.1.1 De verlangde inlichtingen 291
8.6.1.2 Weigering van informatieverschaffing 293
8.6.1.3 Inlichtingenrecht in het verenigingenrecht 295
8.6.2 Inlichtingenrecht van de kascommissie 296
8.6.3 Statutair inlichtingenrecht 298
8.7 Conclusie 298

9. Organisatorische plichten 301
9.1 Inleiding 301
9.2 De algemene vergadering 302
9.2.1 Bijeenroeping 302
9.2.1.1 Inhoud van de bijeenroeping 303
9.2.1.2 Moment van de bijeenroeping 305
9.2.1.2.1 Wettelijk verplichte bijeenroeping 306
9.2.1.2.2 Statutair verplichte bijeenroeping 308
9.2.1.2.3 Bijeenroeping eigener beweging 309
9.2.2 Oproeping 310
9.2.2.1 Inhoud van de oproeping 311
9.2.2.2 Vormvoorschriften 312
9.2.2.3 Termijnen 315
9.2.2.4 Toepasselijkheid ontvangsttheorie 316
9.2.2.5 Bijzondere inspanning 317
9.2.3 Afgelasting en verdaging 319
9.2.4 Agenda en agendering 321
9.2.4.1 Bevoegdheid en plicht tot vaststelling 321
9.2.4.2 Inhoud van de agenda 323
9.2.4.3 Agenderingsrecht en weigeringsgronden 324
9.2.4.3.1 Niet voldoen aan ontvankelijkheidseisen 325
9.2.4.3.2 Bevoegdheidsgebrek algemene vergadering 326
9.2.4.3.3 Misbruik van agenderingsrecht 328
9.2.4.3.4 Ondoelmatigheid en onrechtmatigheid 331
9.2.4.3.5 Geen statutaire weigeringsgronden 332
9.2.4.4 Inrichting van de agenda 332
9.2.4.5 Wijziging van de agenda na oproeping 334
9.2.5 Raadgevende stem 335
9.2.5.1 Aard van de raadgevende stem 336
9.2.5.2 Raadgeving binnen vergadering 337
9.2.5.3 Raadgeving buiten vergadering 337
9.2.5.4 Verplichting tot raadgeving 340
9.2.5.5 Raadgevende stem en tegenstrijdig belang 341
9.2.6 Bestrijding van disfunctioneren en zelfenquête 342
9.3 De raad van commissarissen 343
9.3.1 Verschaffing van de noodzakelijke gegevens 343
9.3.1.1 Informatiebehoefte 344
9.3.1.2 Tijdige verschaffing 345
9.3.1.3 Escalatie bij tegenstrijdig belang 346
9.3.2 Aanvullende schriftelijke informatie 348
9.3.3 Bestrijding van disfunctioneren en zelfenquête 350
9.4 Het bestuur 351
9.4.1 Organisatie van besluitvorming 352
9.4.2 Informatierecht van individuele bestuurders 354
9.4.3 Opvolgingsbeleid bij voorzienbare stuurloosheid 355
9.4.3.1 De stuurloze rechtspersoon 356
9.4.3.2 Bijzondere zorgplicht bij voorzienbare stuurloosheid 357
9.4.3.3 Voorzienbare stuurloosheid 359
9.4.3.3.1 Ontstentenis en belet 359
9.4.3.3.2 Voorzienbaarheid 360
9.4.3.4 Serieuze pogingen 361
9.4.3.5 Geen plicht tot demissionair aanblijven 364
9.4.4 Goede overgang bij bestuurswissel 365
9.5 Conclusie 366

10. Plichten betreffende het lidmaatschap 367
10.1 Inleiding 367
10.2 Toelating tot het lidmaatschap 367
10.2.1 Toelating in het algemeen 368
10.2.2 Kwaliteitseisen 369
10.2.3 Kwalitatief, overdraagbaar en overgankelijk lidmaatschap 370
10.2.4 Rechtmatig en doelmatig toelatingsbeleid 371
10.3 Beëindiging en schorsing van het lidmaatschap 375
10.3.1 Opzegging 375
10.3.1.1 Verhouding tot ontzetting 376
10.3.1.2 Redelijkerwijs niet gevergd kunnen worden 377
10.3.1.3 Gelijke behandeling en precedentwerking 379
10.3.1.4 Zorgvuldigheidsnormen 379
10.3.2 Ontzetting 381
10.3.2.1 Ontzettingsgronden 382
10.3.2.2 Hoedanigheidsvereiste 383
10.3.2.3 Zorgvuldigheidsnormen 385
10.3.3 Schorsing 387
10.3.3.1 Geen wettelijke schorsingsbevoegdheid 388
10.3.3.2 Statutaire schorsingsbevoegdheid 389
10.4 Plaatsing van aandelen 391
10.4.1 Plaatsingsovereenkomst 392
10.4.2 Kaders voor het aanbod tot plaatsing 395
10.4.2.1 Emissiebesluit 395
10.4.2.2 Voorkeursrechten 396
10.5 Beëindiging en schorsing van het aandeelhouderschap 397
10.5.1 Overdrachtsverplichtingen 398
10.5.1.1 Statutaire overdrachtsverplichtingen 398
10.5.1.1.1 Oplegging 398
10.5.1.1.2 Ontheffing 400
10.5.1.1.3 Overdracht krachtens volmacht 401
10.5.1.2 Uitstoting binnen de geschillenregeling 402
10.5.1.3 Uittreding binnen de geschillenregeling 403
10.5.2 Schorsing van aandeelhoudersrechten 404
10.5.2.1 Erkenning van levering 404
10.5.2.2 Statutaire schorsingsbevoegdheid 406
10.5.2.3 Aanwijzing van gegadigden 408
10.6 Zelfenquête 409
10.6.1 Zelfenquête en lidmaatschap 410
10.6.2 Hoedanigheidsvereiste 411
18 Uitgebreide inhoudsopgave
10.6.3 Gronden en proportionaliteit van het verzoek 413
10.6.4 Voorzieningen 414
10.6.5 Mededeling omtrent (voornemen tot) indiening 416
10.7 Conclusie 418

11. Beperking van de bestuursbevoegdheid 421
11.1 Inleiding 421
11.2 Beperking in het algemeen 421
11.2.1 Beperking en uitholling 422
11.2.2 Volgens de wet of de statuten 424
11.2.3 Ontneming en deling van bevoegdheden 425
11.3 Goedkeuringsrechten 426
11.3.1 Goedkeuringsrecht als beperking 427
11.3.1.1 Rechtshandelingen en feitelijke handelingen 427
11.3.1.2 Moment van goedkeuring 428
11.3.1.3 Geweigerde goedkeuring en goedkeuringsplicht 429
11.3.1.4 Misbruik van goedkeuringsrecht 430
11.3.1.5 Onmogelijke goedkeuring 432
11.3.1.6 Onverplichte goedkeuring 433
11.3.2 Goedkeuringsrechten van de algemene vergadering 434
11.3.2.1 Bezwarende rechtshandelingen na oprichting 434
11.3.2.2 Financiële steunverlening door lening 435
11.3.2.3 Ingrijpende besluiten (art. 2:107a BW) 436
11.3.2.3.1 Belangrijke verandering van identiteit 438
11.3.2.3.2 Overdracht van (vrijwel) de gehele onderneming aan een derde 440
11.3.2.3.3 Duurzame samenwerking van ingrijpende betekenis 441
11.3.2.3.4 Nemen of afstoten deelneming 442
11.3.2.4 Transacties met verbonden partijen 443
11.3.2.5 Optionele beschermingsbeperking bij openbaar bod 446
11.3.3 Goedkeuringsrechten van de raad van commissarissen 448
11.3.3.1 Geen inherent goedkeuringsrecht 448
11.3.3.2 Goedkeuringsrechten binnen de structuurregeling 450
11.3.3.3 Transacties met verbonden partijen 451
11.3.3.4 Inroepen en beëindigen van de wettelijke bedenktijd 452
11.3.3.5 Voorstel tot fusie of splitsing 452
11.4 Instructierechten 453
11.4.1 Instructierecht en instructiemacht 454
11.4.2 Besluitkarakter van de instructie 455
11.4.3 Het statutair instructierecht 457
11.4.3.1 Uitgangspunt van inrichtingsvrijheid 458
11.4.3.2 Mogelijke instructiegerechtigden 459
11.4.3.3 Bij of krachtens de statuten 460
11.4.3.4 Algemene beleidslijnen op nader aangegeven terreinen 461
11.4.3.5 Structuurregeling stelt geen grenzen 462
11.4.3.6 Ledenverbod stelt geen grenzen 463
11.4.4 Plicht tot overleg 464
11.4.5 Weigeringsgronden 467
11.4.5.1 Ondoelmatigheid 467
11.4.5.2 Onrechtmatigheid 469
11.4.5.3 Ontijdigheid 469
11.4.6 Positiefrechtelijke instructierechten 470
11.4.6.1 Algemene vergadering 470
11.4.6.1.1 Forumbank en restbevoegdheid 471
11.4.6.1.2 Unanimiteit en rechtspersoonsbelang 473
11.4.6.2 Raad van commissarissen 476
11.5 Initiatiefrechten 476
11.6 Conclusie 479

12. Samenvatting 481
12.1 Inleiding 481
12.2 De structuur van de bestuurstaak 481
12.3 Doelmatigheid en rechtmatigheid 482
12.4 Verdere plichten van het bestuur 483
12.5 Beperking van de bestuursbevoegdheid 485

Summary 489
Verkort aangehaalde werken 497
Wetgevingsregister 565
Rechtspraakregister 579
Zaaksregister 621