De vergeten Wet op de Oorlogswinstbelasting 1916

Voorwoord V
Inhoudsopgave VII
Lijst van gebruikte afkortingen XI
Historisch overzicht van de Wet op de Oorlogswinstbelasting 1916 XIII

Hoofdstuk 1: INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING 1
1.1 Inleiding 1
1.2 Probleemstelling 2
1.3 Motief voor het onderzoek 2
1.4 Afbakening van het onderzoek 4
1.5 Onderzoeksopzet 5

Hoofdstuk 2: WO I EN DE ECONOMISCHE GEVOLGEN VOOR NEDERLAND 7
2.1 Inleiding 7
2.2 Gevolgen voor de Nederlandse economie 8
2.3 Gevolgen voor de rijksbegroting 11
2.4 Oorlogswinstmakers 13
2.5 Conclusie 15

Hoofdstuk 3: FINANCIERINGSBELEID VAN HET RIJK TIJDENS WO I 17
3.1 Inleiding 17
3.2 Bos versus Treub 18
3.3 Oorlogsleningen 22
3.4 Belastingen 25
3.4.1 Tijdelijk uitvoerrecht 25
3.4.2 Eenmalige vermogensbelasting 27
3.4.3 Verdedigingsbelastingen 30
3.4.4 Oorlogswinstbelasting 32
3.5 Opbrengst van de Oorlogswinstbelasting 33
3.6 Conclusie 37

Hoofdstuk 4: PARLEMENTAIRE GESCHIEDENIS VAN DE WET OP DE OORLOGSWINSTBELASTING 39
4.1 Inleiding 39
4.2 Staatscommissie 40
4.2.1 Instelling van de staatscommissie 40
4.2.2 Belastinggrondslag 42
4.2.3 Maatstaf van heffing 44
4.2.4 Tarief 45
4.3 Ministerraad 47
4.4 Tweede Kamer der Staten-Generaal 48
4.4.1 Voorbereidend onderzoek 48
4.4.2 Memorie van antwoord 49
4.4.3 Plenaire behandeling 51
4.4.3.1 Inleiding 51
4.4.3.2 Tarief 52
4.4.3.3 Goed koopmansgebruik 53
4.4.3.4 Internationale dubbele heffing 53
4.4.3.5 Overige discussiepunten 55
4.5 Eerste Kamer der Staten-Generaal 56
4.5.1 Voorbereidend onderzoek 56
4.5.2 Memorie van antwoord 57
4.5.3 Plenaire behandeling 58
4.6 Wijzigingen van de Wet op de Oorlogswinstbelasting 59
4.6.1 Uitkeringen aan de koloniën (artikel 98 Wet OWB) 59
4.6.2 Verkorting van de betalingstermijnen en gijzeling (artikel 75 Wet OWB) 61
4.6.3 Verlenging van de navorderingstermijn (artikel 54 Wet OWB) 62
4.6.4 Eenmalige verhoging van het tarief (artikel 26 Wet OWB) 63
4.6.5 Vervallen van de heffing (artikel 100 Wet OWB) 65
4.6.6 Aanpassing van de invorderingsrente (artikel 75 Wet OWB )67
4.7 Voorstel Wet op de Oorlogswinstbelasting 1940 67
4.8 Conclusie 68

Hoofdstuk 5: RAAMWERK VAN DE WET OP DE OORLOGSWINSTBELASTING 71
5.1 Inleiding 71
5.2 Belastingplicht 72
5.3 Maatstaf van heffing 74
5.3.1 Belastinggrondslag 74
5.3.2 Weerlegbaar vermoeden 76
5.3.3 Winstbepaling 78
5.3.3.1 Goed koopmansgebruik 78
5.3.3.2 Afschrijvingen 80
5.3.3.3 Reserveringen 82
5.3.3.4 Overige winstvraagstukken 85
5.3.4 Vergelijkingswinst 88
5.3.5 Forfaitaire vermogensaftrek 90
5.3.6 Vermogenscorrectie op de vergelijkingswinst 93
5.3.7 Gebruikelijkloonregeling 94
5.3.8 Deelnemingsvrijstelling 96
5.3.9 Verticale verliesverrekening 97
5.3.10 Dubbele heffing 101
5.4 Tarief 103
5.4.1 Tarief en belastingvrije som 103
5.4.2 Inflatiewinsten 104
5.5 Moment van heffing 104
5.5.1 Tijdvakbelasting 104
5.5.2 Terugwerkende kracht 105
5.5.3 Tijdelijke heffing 106
5.6 Wijze van heffing 107
5.6.1 Aangifte 107
5.6.2 Aanslag en navordering 108
5.6.3 Bezwaar en beroep 111
5.7 Conclusie 113

Hoofdstuk 6: SAMENVATTING EN CONCLUSIES 115
6.1 Hoofdconclusie 115
6.2 Samenvatting en deelconclusies 115
6.3 Overeenkomsten en verschillen tussen OWB en Vpb 117
6.4 Suggesties voor vervolgonderzoek 118
The forgotten war profits tax of 1916 119
Literatuurlijst 123

BIJLAGE A: Ontvangsten van de Nederlandse rijksoverheid 1913-1925 (in miljoenen guldens) 129
BIJLAGE B: Berekening van de oorlogswinst bij een vooroorlogse winst (Wet OWB) 131
BIJLAGE C: Berekening van de oorlogswinst bij een vooroorlogs verlies (Wet OWB) 133

Trefwoordenregister