Argumentatie

Inleiding 11

1 Standpunten en verschillen van mening 15
1.1 Expliciete en impliciete verschillen 16
1.2 Positieve en negatieve standpunten 17
1.3 Standpunten en uitingen van twijfel 17
1.4 Typen verschillen van mening 20
1.5 Hoofd- en subverschillen 21
1.6 Presentatie standpunten en twijfel 22
Samenvatting 25
Achtergrondliteratuur 26

2 Argumenteren en discussiëren 29
2.1 Oplossen verschil van mening 30
2.2 Discussiefasen redelijke gedachtewisseling 31
2.3 Analyseren met ideaalmodel kritische discussie 32
2.4 Betoog als onderdeel impliciete discussie 34
Samenvatting 38
Achtergrondliteratuur 39

3 Presentatie van argumentatie 41
3.1 Identificatie van standpunten 42
3.2 Indicatoren van argumentatie 43
3.3 Aanwijzingen in de context 45
3.4 Andere hulpmiddelen bij interpreteren 46
3.5 Argumentatie, verklaring, toelichting, uitleg 47
3.6 Maximaal argumentatieve interpretatie 48
Samenvatting 50
Achtergrondliteratuur 51

4 Verzwegen standpunten en argumenten 53
4.1 Verzwegen onderdelen betoog 54
4.2 Algemene spelregels communicatie 55
4.3 De spelregels als correctheidsvoorwaarden 57
4.4 Overtredingen van de spelregels 58
4.5 Varianten van indirectheid 59
4.6 Expliciteren van verzwegen standpunten 60
4.7 Expliciteren van verzwegen argumenten 62
4.8 Verzwegen argumenten in context 63
Samenvatting 65
Achtergrondliteratuur 66

5 De argumentatiestructuur 69
5.1 Enkelvoudige argumentatie 70
5.2 Combinaties van enkelvoudige argumentaties 70
5.3 Onderschikkende, nevenschikkende, meervoudige argumentatie 73
5.4 Notatie argumentatiestructuur 75
5.5 Presentatie van complexe argumentatie 79
5.6 Maximaal argumentatieve analyse 81
5.7 Verzwegen argumenten in complexe argumentatie 83
5.8 Analytisch overzicht 85
Samenvatting 87
Achtergrondliteratuur 88

6 Deugdelijkheid van argumentatie 91
6.1 Beoordeling van een betoog 92
6.2 Argumentatieschema’s van verschillende argumentatietypen 95
6.3 Argumentatie gebaseerd op kentekenrelatie 96
6.4 Argumentatie gebaseerd op vergelijkingsrelatie 100
6.5 Argumentatie gebaseerd op causale relatie 103
Samenvatting 107
Achtergrondliteratuur 108

7 Regel 1-5 redelijke gedachtewisseling 111
7.1 Drogredenen als overtredingen discussieregels 112
7.2 De vrijheidsregel (1) 113
7.3 De verdedigingsplichtregel (2) 118
7.4 De standpuntregel (3) 121
7.5 De relevantieregel (4) 124
7.6 De verzwegen-argumentregel (5) 128
Samenvatting 130
Achtergrondliteratuur 131

8 Regel 6-10 redelijke gedachtewisseling 133
8.1 Voldoende verdediging standpunt 134
8.2 De uitgangspuntregel (6) 134
8.3 De geldigheidsregel (7) 137
8.4 De argumentatieschemaregel (8) 139
8.5 De afsluitingsregel (9) 142
8.6 De taalgebruiksregel (10) 144
Samenvatting 149
Achtergrondliteratuur 150

9 Strategisch manoeuvreren 153
9.1 Combineren redelijkheid en effectiviteit 154
9.2 Dialectisch en retorisch perspectief 155
9.3 Drie aspecten strategisch manoeuvreren 156
9.4 Argumentatieve strategieën 159
9.5 Drogredenen als ontsporingen strategisch manoeuvreren 162
Samenvatting 165
Achtergrondliteratuur 166

10 Conventionalisering communicatieve activiteitstypen 169
10.1 Institutioneel bepaalde communicatieve activiteitstypen 170
10.2 Argumentatieve karakterisering communicatief activiteitstype 172
10.3 Institutionele voorwaarden strategisch manoeuvreren 175
10.4 Contextuele differentiatie kritische vragen 177
Samenvatting 180
Achtergrondliteratuur 181

11 Schriftelijke betogen 183
11.1 Redelijkheid en effectiviteit basisvoorwaarden 184
11.2 Analytisch overzicht als hulpmiddel 185
11.3 Objectiverende en geëngageerde argumentatieve stijl 188
11.4 Bewaken van de redelijkheid 191
11.5 Bevorderen van de effectiviteit 196
Samenvatting 205
Achtergrondliteratuur 206

12 Mondelinge betogen en discussies 209
12.1 Twee vormen van mondelinge gedachtewisseling 210
12.2 Voorbereiding mondeling betoog 211
12.3 Houden mondeling betoog 214
12.4 Voorbereiding op een discussie 216
12.5 Deelnemen aan een discussie 218
Samenvatting 221
Achtergrondliteratuur 222

Oefeningen per hoofdstuk 224
Controlerende toets 304
Antwoorden controlerende toets 309
Begrippenlijst 312
Overzicht discussieregels en drogredenen 317
Literatuur over argumentatie 322
Over de auteurs 325
Illustratieverantwoording 326
Register 327